Kość piszczelowa (łac. tibia) wraz z kością strzałkową to kości goleni (podudzia). Przenoszą one bardzo duże siły, zarówno podczas stania, jak i w trakcie ruchów związanych z chodzeniem, bieganiem czy skakaniem.

Kość piszczelowa i strzałkowa – anatomia

Goleń to część kończyny dolnej zbudowana z dwóch kości – piszczeli i strzałki. Pierwsza z nich tworzy dolne piętro stawu kolanowego, a obie – w swej obwodowej części – powierzchnie stawowe dla kości skokowej oraz kostki: boczną i przyśrodkową stawu skokowego górnego.

Budowa kości piszczelowej to w uproszczeniu: nasada bliższa, trzon i nasada dalsza. Kość piszczelowa w swojej górnej (bliższej tułowiowi) części tworzy dwa kłykcie stawowe – przyśrodkowy i boczny – które (za pośrednictwem łąkotek) łączą się z kością udową. Są to rozszerzenia o wypłaszczonej górnej powierzchni, pokrytej chrząstką stawową. Pomiędzy kłykciami znajdują się guzki, do których przyczepiają się więzadła stawu kolanowego.

Poniżej nasady dalszej, na przedniej powierzchni kości, znajduje się guzowatość piszczeli, do której przytwierdzone jest więzadło rzepki. Przenosi ono siły z mięśnia czworogłowego uda. W pobliżu kłykcia bocznego znajduje się powierzchnia stawowa dla głowy strzałki – mniejszej i słabszej kości goleni.

W stawie kolanowym wykonywane są ruchy prostowania i zginania. Jeśli znajduje się on w zgięciu, możliwa jest też rotacja wewnętrzna i zewnętrzna goleni. Staw skokowy w swojej górnej części umożliwia przede wszystkim zgięcie podeszwowe i grzbietowe stopy.

Zobacz film i sprawdź jakie funkcje pełni układ kostny: 

Kość piszczelowa – objawy pęknięcia, złamania lub stłuczenia

Urazy kości piszczelowej są częste ze względu na jej duże obciążenie oraz położenie – w przedniej części goleni, tuż pod skórą. Najczęściej spotykaną zmianą jest stłuczenie – powstające np. przy kopnięciu czy uderzeniu w ciężki mebel. W miejscu urazu powstaje obrzęk, krwiak, zapalne pogrubienie okostnej, niekiedy powierzchowna rana. Objawy ustępują zwykle po kilku dniach. Szczególnie u ludzi starszych, z cukrzycą i zaawansowaną miażdżycą, niezmiernie ważne jest prawidłowe zdezynfekowanie i wygojenie powstających uszkodzeń powłok (nawet niewielkich zadrapań czy otarć). Ich zakażenie może prowadzić do powstania zmian zakrzepowych oraz niegojących się owrzodzeń goleni.

Złamanie kości piszczelowej powoduje objawy, takie jak upośledzenie ruchomości w stawie skokowym, obrzęk, powstanie krwiaka, silny ból – pojawiający się szczególnie przy próbach obciążania kończyny. Niezbędnym działaniem jest wtedy całkowite odciążenie i unieruchomienie miejsca urazu, by zapobiec przemieszczeniom lub powstaniu złamania otwartego. Stany te komplikują przebieg leczenia.

Leczenie złamania kości podudzia

Złamania kości piszczelowej leczy się zachowawczo lub chirurgicznie. W pierwszym przypadku niezbędne jest unieruchomienie za pomocą opatrunku lekkiego (z tworzywa sztucznego), gipsowego albo (o ile nie ma przeciwwskazań) ortezy (stabilizatora).

Powikłane złamania kości piszczelowej leczy się operacyjnie, odtwarzając fizjologiczną pozycję odłamów kostnych i dokonując ich zespolenia. Taka terapia skraca okres rehabilitacji i umożliwia szybszy powrót do normalnej aktywności.

Jak długo zrasta się kość piszczelowa?

Złamania kości piszczelowej wymagają unieruchomienia, które zwykle zakłada się na okres 6–8 tygodni. Po dokonaniu chirurgicznego zespolenia odłamów czas ten może być krótszy, a decyzja jest podejmowana przez zespół lekarski na podstawie stanu wyjściowego po złamaniu i zastosowanej techniki operacyjnej. Proces gojenia kości i przebudowy jej struktury w miejscu złamania trwa zwykle kilka miesięcy, a w przypadku niektórych stanów chorobowych (np. osteoporozy) – znacznie dłużej.

Po okresie unieruchomienia zaleca się choremu w niezbędnych przypadkach ograniczenie aktywności i odciążenie kończyny (poprzez stosowanie np. kul pachowych, łokciowych lub laski). Proces powrotu do pełnej sprawności związany jest też z wdrożeniem rehabilitacji, której schemat ustalany jest pomiędzy lekarzami a rehabilitantami. Ważne jest wczesne wdrożenie fizykoterapii i ćwiczeń biernych, co podnosi ogólną sprawność chorego, zapobiega powstawaniu przykurczów, zmniejszeniu ruchomości w stawach i osłabieniu siły mięśniowej. Unika się też wtedy zastoju żylnego w obrębie złamanej kończyny, co zmniejsza prawdopodobieństwo zapalenia żył i powikłań zakrzepowo-zatorowych. W źródłach medycznych dodatkowo podkreślane jest znaczenie wzmocnienia mięśni stabilizujących staw skokowy, gdyż ich słabość może zwiększyć podatność na kolejne urazy (skręcenia, zwichnięcia lub złamania).

Choroby kości piszczelowej

Wśród chorób kości piszczelowej należy wymienić:

• zapalenie kości – pierwotne albo pojawiające się w przebiegu zakażeń miejscowych lub uogólnionych,
  
• przerzutowe lub pierwotne nowotwory kości,
  
• jałową martwicę guzowatości piszczeli (czyli tzw. chorobę Osgooda-Schlattera) – występującą w wieku rozwojowym, powodującą silne dolegliwości bólowe, lecz zwykle niepozostawiającą trwałych następstw.