Kontuzja kolana to potocznie używana nazwa, którą zwykło się oznaczać stłuczenia stawu kolanowego i inne mniejsze urazy, nienaruszające poważnie struktur kostnych, chrzęstnych i więzadłowych. Zlekceważona, przewlekająca się w czasie, kontuzja może być, bez właściwego leczenia, czynnikiem powodującym ograniczenie funkcji kolana i rozwój zmian zwyrodnieniowych.

Kontuzja kolana – objawy

Kontuzję kolana rozpoznaje się zwykle na podstawie następujących objawów:

• ból, pojawiający się w trakcie obciążania stawu i wykonywania ruchów,
  
• obrzęk (zlokalizowany w konkretnym miejscu lub obejmujący całą okolicę kolana),
  
• niewielkie ograniczenie ruchomości (brak pełnego wyprostu lub zgięcia, trudności w rotacji stopy),
  
• niewielki krwiak w okolicy kolana.
  

Chory często utyka albo stara się w inny sposób odciążyć kontuzjowany staw.

Objawy (które zwykle mają umiarkowane nasilenie) mogą być kojarzone przez chorego z jakimś wydarzeniem lub pojawiać się pozornie bez przyczyny. Mogą też nawracać po krótkich okresach poprawy.

Rodzaje kontuzji kolana

Podstawową przyczyną kontuzji jest bezpośredni uraz. Może on być związany z codziennym życiem (upadek na śliskiej nawierzchni, uderzenie w wystający element albo stłuczenie spowodowane spadającym na nogę przedmiotem). Wiele kontuzji powstaje w trakcie uprawiania sportu. Najbardziej narażone są dwie grupy osób:

• sportowcy wyczynowi (którzy dysponują wielką siłą i, by uzyskać najlepszy wynik, ryzykują i wykorzystują w ekstremalny sposób możliwości organizmu),
  
• niedoświadczeni, „niedzielni” albo szarżujący sportowcy amatorzy nieznający swych możliwości, u których dochodzi do przeciążenia stawu albo do urazu wynikającego ze zmęczenia; przykładem może być skręcenie kolana po całodniowej wędrówce, kiedy mięśnie stabilizujące nogę są zmęczone, a poszkodowany – odwodniony, wyczerpany i zdekoncentrowany.
  

Kontuzja kolana może mieć charakter skręcenia (gdy chwilowe ustawienie kończyny znalazło się na granicy normalnego zakresu jej ruchomości) albo stłuczenia tkanek miękkich lub kości. 

Skręcenia powodują zwykle rozlany obrzęk, nadmierne ucieplenie okolicy stawu, bolesność podczas ruchu. Przyczyną objawów jest naciągnięcie lub naderwanie więzadeł, torebki stawowej, okolicznych mięśni. Mogą mu towarzyszyć niewielkie podbiegnięcia krwawe, które pojawiają się po kilku, kilkunastu godzinach od urazu.

Stłuczenia wiążą się zwykle z dużą bolesnością, powstaniem miejscowego, intensywnego obrzęku lub krwiaka. Ból jest silny nawet w spoczynku, szczególnie jeśli stłuczenie dotyczy również kości. Ze względu na lokalizację i powierzchowne położenie pod skórą najbardziej narażoną na uraz strukturą tego typu jest rzepka.

Uraz może spowodować powstanie w jamie stawowej wysięku zapalnego albo niewielkiego krwiaka. Nagromadzenie się większej ilości płynu w torebce jest przyczyną dodatkowego jej rozciągania, co zwiększa dyskomfort i ogranicza ruchomość stawu.

Warto przeczytać: Kolano biegacza, czyli ból kolana podczas lub po bieganiu. Jakie są przyczyny i jak sobie z nim radzić?

Kontuzje kolana – leczenie

W przypadku urazu kolana podstawowym działaniem jest wykluczenie poważniejszych obrażeń. Badanie lekarskie i ewentualne badanie dodatkowe (zdjęcia rentgenowskie stawu – RTG, ultrasonografia – USG, magnetyczny rezonans jądrowy – NMR) muszą wykluczyć złamanie kości długich w okolicy lub obrębie stawu, złamanie rzepki, zerwanie więzadeł krzyżowych lub pobocznych kolana albo uszkodzenie łąkotek.

Ewentualny wysięk lub krwiak w obrębie stawu powinien zostać odbarczony, jeśli ilość płynu jest znaczna. Zabieg wykonuje się ambulatoryjnie, w warunkach aseptycznych. W znieczuleniu miejscowym do jamy stawu wkłuwa się igłę, przez którą płyn odsysa się do strzykawki. Zabieg należy wykonać możliwie wcześnie, ponieważ w późniejszym okresie płyn może się organizować, w jamie stawu mogą pojawiać się zwłóknienia, zrosty i zmiany zwyrodnieniowe, które na zawsze zmniejszają funkcjonalność stawu i są przyczyną nawracających, uciążliwych dolegliwości.

Obrzęk i bolesność mogą zmniejszać się lub ustępować po odpoczynku, szczególnie w pozycji z uniesioną kończyną, po schłodzeniu kolana (np. owinięciu wilgotnym, wysychającym ręcznikiem) albo po zastosowaniu okładu z roztworem altacetu lub kwasu bornego. Stosowanie leków przeciwzapalnych w postaci kremów lub maści może przynosić czasową poprawę.

Niezależnie od typu urazu należy do czasu całkowitego ustąpienia objawów ograniczyć aktywność fizyczną i nie obciążać kolana. Można je też zabezpieczyć bandażem elastycznym lub piankową opaską, co w niewielkim stopniu ogranicza ruchomość, ale przypomina choremu o konieczności oszczędzania się. W późniejszej fazie rehabilitacji dodatkowy efekt rozgrzewający takich opatrunków dobrze wpływa na poprawę krążenia i szybszą regenerację tkanek.

Częścią leczenia niektórych skręceń może też być noszenie specjalnych ortez lub stabilizatorów – blokujących nieprawidłowe ruchy kolana i pozwalających na właściwe gojenie się naciągniętych struktur.

Ważne jest to, żeby przez cały czas rehabilitacji kolano było uruchamiane (w razie potrzeby nawet w odciążeniu – np. w wodzie). Dzięki temu rehabilitacja jest krótsza, wchłanianie wysięku zapalnego ze stawu efektywniejsze, a prawdopodobieństwo wystąpienia zmian zwyrodnieniowych – mniejsze.