Kolagenozy to nazwa obejmująca choroby układowe tkanki łącznej. Jest to grupa chorób o zróżnicowanym przebiegu, mająca podłoże autoimmunologiczne. Wg nazwy można by przypuszczać, że kolagenozy są schorzeniem wyłącznie dotyczącym zaburzeń kolagenu. Jednak w rzeczywistości obejmują one wszystkie układowe schorzenia tkanki łącznej, której składową jest również kolagen.

Kolagenoza – co to jest?

Kolagenoza jest to dawna nazwa grupy chorób, które obecnie uznaje się łącznie jako układowe choroby tkanki łącznej.

Należą do nich m.in.:

• reumatoidalne zapalenie stawów,
  
• toczeń rumieniowaty układowy,
  
• zespół antyfosfolipidowy,
  
• twardzina układowa,
  
• zapalenia wielomięśniowe lub skórno-mięśniowe,
  
• choroba Stilla u dorosłych,
  
• zapalenia naczyń,
  
• polimialgia reumatyczna,
  
• zespoły nakładania.
  

Kolagen jest głównym białkiem budulcowym tkanki łącznej. Występuje wobec tego w całym organizmie, a w zależności od tego, jak jest zbudowany, gdzie występuje, takie będzie nadawał tkance właściwości.

Zobacz także: Kolagen rybi – właściwości zdrowotne. Jaki wpływ kolagen rybi ma na stawy, skórę czy włosy

Wybrane kolagenozy – objawy i diagnostyka

W przypadku wszystkich kolagenoz mogą występować objawy ogólne w postaci gorączki, bólu mięśni, zmęczenia, utraty masy ciała czy braku apetytu. W diagnostyce znaczenie mają badania laboratoryjne krwi, w których określa się poziom wskaźników zapalnych, leukocytozy czy swoistych dla danej choroby przeciwciał.

Reumatoidalne zapalenie stawów to przewlekła choroba tkanki łącznej o autoimmunologicznym podłożu. Charakteryzuje się symetrycznym zajęciem stawów i zmian pozastawowych. Charakterystycznym objawem są bóle stawów rąk i stóp, rzadko dużych stawów (kolanowych czy biodrowych). Dodatkowo charakterystycznym objawem jest sztywność poranna utrzymująca się ponad godzinę, wywołana nagromadzeniem się w zmienionym zapalnie stawie płynu obrzękowego. W diagnostyce oznaczyć można czynnik reumatoidalny, przeciwciała przeciwjądrowe we krwi czy przeciwciała antycytrulinowe.

Jak zahamować rozwój choroby? Co lekarze sądzą o naturalnych metodach leczenia RZS? Odpowiedź na filmie:

Choroba Stilla to układowa postać młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów, w której przebiegu występuje gorączka, powiększenie węzłów chłonnych i śledziony, zapalenie wielonarządowe. Choroba rozpoczyna się najczęściej przed 16. rokiem życia. Objawy nawracają lub pojawić się mogą dopiero u dorosłych. W diagnostyce choroby Stilla wykonuje się badanie rentgenowskie (RTG) zajętych stawów, obrazujące zaniki kostne czy zwężenia szpar stawowych.

Toczeń rumieniowaty układowy jest chorobą autoimmunologiczną, polegającą na zmianach zapalnych w wielu narządach i tkankach. Najczęściej można się spotkać z rumieniem twarzy w kształcie motyla, pojawiającym się po ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Zajmuje on głównie nos i policzki. W postaci uogólnionej zmiany skórne mogą obejmować duże obszary i przyjmować formę nawet toksycznej nekrolizy naskórka. Występują tu też zmiany w stawach, nerkach, układzie oddechowym czy krążenia. Może dojść do wysiękowego zapalenia osierdzia, do zapalenia opłucnej czy śródmiąższowego zapalenia płuc. Toczeń rumieniowaty ma bardzo różnorodne nasilenie. Początkowo najczęściej zmiany zajmują jeden narząd, nadając chorobie postać np. skórno-nerkową lub skórno-stawową. Charakterystyczne jest tu występowanie przeciwciał przeciwjądrowych ANA.

Zapalenie wielomięśniowe jest nabytą chorobą, polegającą na idiopatycznym, przewlekłym zapaleniu mięśni. Zapalenie skórno-mięśniowe, jak sama nazwa wskazuje, dotyczy nie tylko mięśni, ale również skóry. Zmiany jednak mogą występować również w sercu, płucach czy w naczyniach krwionośnych.

Mieszane choroby tkanki łącznej i zespoły nakładania występują najczęściej u dzieci około 10. roku życia, a także u dorosłych w przedziale 20–40 lat. Polegają one na współwystępowaniu objawów reumatoidalnego zapalenia stawów, tocznia rumieniowatego układowego, twardziny układowej i zapalenia wielomięśniowego lub skórno-mięśniowego. Pierwsze objawy to najczęściej objaw Raynauda, czyli napadowy skurcz tętnic dystalnych części rąk pod wpływem zimna, emocji lub bez uchwytnej przyczyny.

Wybrane kolagenozy – leczenie

Reumatoidalne zapalenie stawów leczy się poprzez stosowanie leków modyfikujących przebieg choroby, które łagodzą stany zapalne i zapobiegają szybkim, postępującym zmianom destrukcyjnym. Należą tu:

• metotreksat – analog kwasu foliowego, działa immunosupresyjnie i przeciwzapalnie,
  
• leflunomid – powoduje zmniejszenie ilości aktywowanych limfocytów T,
  
• sulfasalazyna – zmniejsza ilość aktywnych limfocytów i hamuje aktywację limfocytów B,
  
• adalimumab, infliksymab – przeciwciała monoklonalne.
  

Choroba Stilla wymaga stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych, a jeśli te nie przynoszą skutków, należy podać glikokortykosteroidy (GKS).

GKS są podstawą leczenia tocznia rumieniowatego układowego czy zapalenia wielomięśniowego. W tych jednostkach chorobowych stosuje się leki modyfikujące przebieg choroby, jak np. metotreksat, a także niesteroidowe leki przeciwzapalne w przypadku bólów stawowych.

Leczenie mieszanych chorób tkanki łącznej zależy od obrazu klinicznego, a właściwie od choroby, która dominuje.