Kichanie u noworodka to zjawisko, które może być dla dziecka uciążliwe, powodować jego niepokój czy płacz. Napadowe kichanie zaburza proces karmienia, a nawet wpływa na rozregulowanie rytmu snu i czuwania.

Na czym polega kichanie u noworodka i niemowlaka?

Kichanie u noworodka lub niemowlaka jest reakcją odruchową – powstającą bez udziału świadomości, podobnie jak np. mruganie powiekami przy podrażnieniu rzęs. Czuciowe zakończenia nerwowe znajdujące się w jamie nosowej (głównie w jej sklepieniu i na przegrodzie nosa) są pobudzane przez substancję zalegającą w nosie. Kichnięcie jest próbą usunięcia z dróg oddechowych przedmiotów, które mogłyby blokować przepływ powietrza i utrudniać proces wentylacji. W ten sposób organizm chroni się przed ciałami obcymi czy przed nadmiarem wydzieliny, która może się gromadzić w jamie nosowej.

Czy to dobrze, że noworodek lub niemowlę kicha?

Sam fakt, że noworodek potrafi kichać, jest dowodem pewnej dojrzałości układu nerwowego. Do wywołania tego odruchu niezbędne są: prawidłowe działanie zakończeń czuciowych, dróg, przez które przenoszony jest i przetwarzany impuls elektryczny oraz sprawny proces pobudzania mięśni i ich właściwe działanie.

Noworodek nie potrafi oddychać przez usta, więc przypadkowe (czy też wiązane z infekcją) zablokowanie nosa może spowodować trudności w wentylacji płuc, być przyczyną niepokoju, problemów ze ssaniem lub spokojnym snem. U większych niemowląt niedrożność nosa wywołuje problemy zarówno przy piciu, jak i spożywaniu papkowatych lub stałych pokarmów. Oczywiście zbyt częste kichanie jest objawem niepokojącym i powinno być przyczyną analizy ze strony rodziców.

Kichanie u niemowląt – czy to oznaka choroby?

Nadmierne kichanie u niemowląt może być spowodowane rozwijającą się infekcją bakteryjną lub wirusową. We wstępnej fazie choroby zmieniona zapalnie błona śluzowa nosa wytwarza wodnistą, śluzową wydzielinę, która po pewnym czasie zmienia swój charakter – staje się gęstsza i biaława. Drażnienie nosa przez katar oraz pobudzanie zakończeń nerwowych przez substancje będące mediatorami zapalenia powodują nawracające kichanie. Jeśli nos się przy nim oczyszcza, to objaw przejściowo ustępuje. Jednak jeśli wydzielina nadal w nim zalega, organizm odruchowo kontynuuje realizację podstawowego celu – udrożnienia górnych dróg oddechowych.

Oczywiście opisany mechanizm dotyczy tylko części przypadków nawracającego lub napadowego kichania u niemowląt i noworodków. Pozainfekcyjnych przyczyn tego zjawiska jest bardzo dużo. Wynika to m.in. z faktu, że nosek u dziecka jest bardzo mały, a odległość między otworami nosowymi a miejscami, w których znajdują się wrażliwe zakończenia czuciowe – niewielka. Zmniejsza to (w porównaniu z dorosłymi) możliwości oczyszczania powietrza.

Odruch kichania powodować mogą różne zanieczyszczenia – zarówno fizyczne, jak i chemiczne. Do najczęstszych przyczyn należą:

• pyły zawieszone w powietrzu,
• zmniejszona wilgotność powietrza, powodująca wysuszenie i drażnienie błony śluzowej nosa,
•  intensywny przepływ powietrza (silny wiatr, przeciąg),
• zimne lub zbyt gorące otoczenie,
• drażniące działanie zapachowych substancji dodawanych do środków piorących,
• perfumy używane przez opiekunów.

Kichanie u dzieci a alergia

To, że noworodek lub niemowlę często kicha w sytuacji, gdy nie przechodzi właśnie żadnej infekcji, raczej nie powinno nasuwać obawy, że przyczyną występowania tego objawu jest alergia. Małe dzieci raczej nie mają skłonności do alergicznych reakcji o typie kataru siennego. Organizm niemowlęcia nie reaguje na antygeny w ten sposób. Częstsze są w takich przypadkach typowe dla astmy objawy (świsty, duszność, kaszel) albo zmiany skórne (które jednak w największym stopniu powiązane są nie z alergią kontaktową, ale pokarmową).

Kichanie u noworodka i niemowlaka – co robić?

Jeśli kichanie wiąże się z katarem, należy pomóc dziecku w utrzymaniu drożności nosa. Można stosować nawilżanie powietrza, inhalacje wykonywane przy pomocy nebulizatora, zakraplanie do noska specjalnych, lekko hipertonicznych roztworów, które rozrzedzają wydzielinę. Niezmiernie ważne jest jej regularne odsysanie przy pomocy przeznaczonej dla dzieci gruszki. W uzasadnionych przypadkach – po konsultacji z lekarzem – można podawać krople do nosa, pamiętając, by stosować preparaty przeznaczone dla maluchów oraz by nie przekraczać okresu podawania i dawek uzgodnionych z lekarzem.

Jeśli powodem uporczywego kichania nie jest infekcja, należy się skoncentrować się na tym, by:

• pomieszczenie, w którym przebywa dziecko, było regularnie wietrzone,
• zapewnić właściwą wilgotność i temperaturę powietrza,
• zmniejszyć ekspozycję dziecka na kurz i pyły,
• do prania ubranek i pościeli stosować środki piorące dla dzieci,
• nie narażać dziecka na kontakt z substancjami o intensywnym zapachu czy drażniącym działaniu.

Należy też pamiętać, że dziecko powinno otrzymywać właściwą ilość płynów – szczególnie jeśli przebywa w suchym czy gorącym środowisku. Wysychanie błony śluzowej nosa może pobudzać odruch kichania.

Zobacz film: Jak bezpiecznie kichać?

Bibliografia:

1. A. Jankowski, Podstawy pediatrii, Wrocław 2013.

2. A. Obuchowicz, Badanie podmiotowe i przedmiotowe w pediatrii, Warszawa 2016.