Grypa żołądkowa, jelitówka to potoczne określenia dla wirusowego zakażenia pokarmowego. Szczyt zachorowań na jelitówkę u dzieci to okres od stycznia do marca. Postępowanie w ostrej biegunce jest objawowe. Podstawą jest wyrównanie niedoborów wodno-elektrolitowych i utrzymanie prawidłowego stanu nawodnienia. Najlepiej sprawdza się w tym przypadku podawanie doustnych płynów nawadniających (DPN).

Grypa żołądkowa dzieci

Jelitówka u dzieci nazywana bywa także mianem ostrej biegunki i należy do najczęstszych problemów, z jakimi zmaga się pediatra. Nierzadko spotyka się określenie grypa żołądkowa u dzieci. U jej podłoża leży zazwyczaj infekcja wirusowa, a zwłaszcza zakażenie rotawirusowe (głównie rotawirusy grupy A, rzadziej adenowirusy i norowirusy). Dotyczy zwłaszcza dzieci do 3 roku życia.

Okres namnażania wirusa trwa około 2–4 dni. Szczyt zachorowań na grypę żołądkową przypada na okres jesienno-zimowy i zimowo-wiosenny. Zakaźność rotawirusa jest bardzo wysoka. Jest on przenoszony drogą kropelkową (przez bezpośredni kontakt z osobą chorą) i przez układ pokarmowy (przez dotykanie przedmiotów codziennego użytku wcześniej używanych przez osobę zarażoną). W krajach słabiej rozwiniętych biegunka zakaźna jest wiodącą przyczyną umieralności niemowląt i małych dzieci.

Jelitówka – objawy u dzieci

Zachorowania mogą mieć zróżnicowany przebieg – od łagodnego po ciężki. Głównym objawem jelitówki u dzieci jest biegunka. Jest to stan charakteryzujący się zmianą konsystencji stolca (na luźną lub płynną) i zwiększeniem częstotliwości wypróżnień w ciągu doby (ponad 3 razy w ciągu 24 h). Stolce są zwykle obfite, wodniste, śluzowe i zielono-żółte. Objawy grypy żołądkowej u dzieci stanowią ponadto: skurcze żołądka, mdłości, wymioty, odwodnienie, wysuszone błony śluzowe, zapadnięte gałki oczne, osłabienie, przyspieszona czynność serca, suche i spierzchnięte usta, skąpomocz, gorączka (sięgająca nawet powyżej 39°C), zaburzenia świadomości i drgawki. Przy jelitówce u dzieci występuje ból brzucha. Dziecko jest płaczliwe, markotne, rozdrażnione, niespokojne, pobudzone lub apatyczne i ospałe. Może wystąpić ubytek masy ciała. Długotrwale utrzymująca się i intensywna jelitówka prowadzi do zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej, które stanowią stan zagrożenia życia. U wielu dzieci zdarzają się powtórne zachorowania.

Ile trwa grypa żołądkowa u dzieci?

Jelitówka u małego dziecka trwa zwykle od 4 do 10 dni, sporadycznie może się przedłużać do kilku tygodni.

Co stosować na jelitówkę u dziecka?

W większości przypadków biegunka infekcyjna ustępuje samoistnie i nie wymaga specjalnej terapii. Nie istnieją leki na grypę żołądkową dla dzieci. Dzieci odwodnione w niewielkim i umiarkowanym stopniu mogą być doustnie nawadniane w warunkach domowych. Ponadto można im podawać do picia mineralną wodę niegazowaną, słabe herbatki lub napar z rumianku. Płyny podaje się w ilościach około 150–200 ml na kg masy ciała. Nie wolno stosować do nawodnienia dziecka słodkich napojów, gdyż zawarte w nich cukry ściągają wodę do jelit, nasilając biegunkę.

Dziecku podaje się dostępne w aptece bez recepty probiotyki celem odbudowania flory bakteryjnej jelit. Nie wolno podawać żadnych leków działających zapierająco bez konsultacji z lekarzem. W przypadku gorączki zaleca się leki przeciwgorączkowe. Bardzo intensywnie przebiegająca i długo utrzymująca się grypa żołądkowa stanowi podstawę do hospitalizacji i dożylnego wlewu płynów i elektrolitów.

Wskazania do hospitalizacji dziecka z ostrą biegunką stanowią:

• wstrząs,
  
• ciężkie odwodnienie (>9%),
  
• objawy neurologiczne (apatia, senność patologiczna, drgawki),
  
• uporczywe wymioty lub wymioty z żółcią,
  
• nieskuteczne nawadnianie za pomocą DPN lub odmowa ich przyjmowania,
  
• brak możliwości zapewnienia odpowiedniego leczenia w domu.
  

Naturalnymi czynnikami zwiększającymi odporność na zakażenie rotawirusami (HRV) są właściwa dieta oraz prawidłowy ekosystem mikrobiontów przewodu pokarmowego. Szczególne znaczenie ma karmienie piersią, ponieważ w mleku matki do 9 miesiąca laktacji obecne są przeciwciała w klasie IgA neutralizujące HRV. Duże znaczenie profilaktyczne przypisuje się szczepionkom na rotawirusy, które znajdują się na liście szczepień zalecanych (nieobowiązkowych) w Polsce. Wykonuje się je między 6 a 24 tygodniem życia dziecka. Odporność uzyskuje się po serii 2 lub 3 dawek szczepionki doustnej z odstępem wynoszącym minimalnie 4 tygodnie. Koszt jednej dawki to około 250 zł. Podstawową zasadą profilaktyki grypy żołądkowej jest higiena osobista i pokarmowa (mycie rąk przed posiłkiem, owoców i warzyw, naczyń).

Jak skutecznie pozbyć się biegunki? Dowiesz się tego z filmu:

Grypa żołądkowa u dzieci – co jeść?

Dieta przy jelitówce u dziecka powinna być oparta na delikatnych i lekkostrawnych potrawach, chociaż aktualnie uważa się, że chory powinien jeść to, na co ma ochotę. Najlepiej tolerowane są wtedy lekkie zupy, kleiki ryżowe, dania na mleku, kaszki, rozgotowany ryż, gotowana marchewka, sucharki i kisiel. Potrawy powinny być gotowane na wodzie lub parze, łatwe do pogryzienia lub zmielone. Nie należy w jakikolwiek sposób ograniczać ilości spożywanego jedzenia i jak najszybciej wrócić do diety sprzed infekcji. Dzieci karmione piersią rzadziej zarażają się rotawirusem lub przechodzą grypę żołądkową z łagodniejszymi objawami.

Bibliografia:

1. Oleksy M., Koligot K., Dryś A., Gościniak G., Występowanie rotawirusów i adenowirusów u dzieci z objawami biegunki na terenie Dolnego Śląska, „Hygeia Public Health”, 2015, 50(4), s. 598–603.

2. Dziechciarz P., Wernik T., Zalewski T., Wewnątrzoddziałowe zakażenia rotawirusami, „Pediatria Polska”, 1997, 72, s. 499–502.

3. Peckenpaugh N.J., Podstawy żywienia i dietoterapia, Wrocław, ELSEVIER, 2011.

4. Ciborowska H., Rudnicka A., Dietetyka. Żywienia zdrowego i chorego człowieka, Warszawa, Wydawnictwo lekarskie PZWL, 2014.

5. Korycka M., Epidemiologia zakażeń rotawirusowych u dzieci, „Przegląd Epidemiologiczny”, 2001, 55, s. 275–279.

6. Buda P., Książyk J., Ostra biegunka u dzieci, „Pediatria i Medycyna Rodzinna”, 2010, 6(4), s. 275–282.

7. Korycka M., Epidemiologia zakażeń rotawirusowych u dzieci, „Przegląd Epidemiologiczny”, 2001, 55, s. 275–279.