Niedomykalności zastawek należą do najczęstszych wad nabytych serca. Ich przyczyną są najczęściej choroby reumatyczne, choć zdarzają się również inne powody. Nie powinno się ich lekceważyć, bo mogą prowadzić m.in. do poważnych chorób układu krążenia.

Polecamy: Arytmia - zaburzenia rytmu serca. Objawy, przyczyny, leczenie oraz skutki arytmii

Niedomykalność zastawki mitralnej

Zadanie zastawki mitralnej polega na zapobieganiu cofaniu się krwi z lewej komory do lewego przedsionka. Jest ona zbudowana z dwóch płatków: przedniego i tylnego. Przyczyny niedomykalności zastawki mitralnej dzieli się na:

• organiczne (pierwotne) – zmiany zwyrodnieniowe aparatu zastawkowego,

• czynnościowe (wtórne) – zmiany geometrii lewej komory serca.

Niedomykalność zastawki mitralnej skutkuje cofaniem się krwi z lewej komory do lewego przedsionka serca. Stopień niedomykalności zastawki określany jest na podstawie odsetka krwi powracającej do przedsionka. Objawy niedomykalności zastawki mitralnej są zależne od jej formy, która może być przewlekła lub ostra. Przy ostrej niedomykalności dochodzi do nagłego wzrostu ciśnienia w lewym przedsionku serca i gwałtownego spadku ilości krwi tłoczonej do aorty. Skutkiem jest obrzęk płuc oraz wstrząs będący efektem niedokrwienia tkanek i narządów. Przewlekła postać niedomykalności mitralnej przez bardzo długi czas przebiega bezobjawowo.

W leczeniu farmakologicznym stosowane są m.in. leki przeciwzakrzepowe, moczopędne oraz leki rozszerzające naczynia. W ostrej niedomykalności konieczne jest leczenie operacyjne – naprawa zastawki lub jej wymiana, całkowita bądź tylko częściowa.

Niedomykalność zastawki aortalnej

Zastawka aortalna zapobiega cofaniu się krwi z aorty do lewej komory serca. Składa się z trzech płatków. Pierwotną niedomykalność zastawki aortalnej mogą powodować uszkodzenia oraz wrodzone nieprawidłowości płatków, takie jak:

• zastawka dwupłatkowa,

• zastawka czteropłatkowa,

• wypadanie płatków zastawki,

• uszkodzenie zastawki w zwężeniu podzastawkowym.

Niedomykalność wtórną powoduje poszerzenie pierścienia i aorty wstępującej.

Ostra niedomykalność zastawki aortalnej objawia się gwałtownym przyspieszeniem akcji serca i dusznościami (narastającymi). Jeżeli mamy do czynienia z niedomykalnością przewlekłą aortalną, to schorzenie może nie dawać objawów przez kilka miesięcy, a nawet lat. Choremu może towarzyszyć wtedy jedynie poczucie zmęczenia. Prowadzi to jednak do stałego pogłębiania niewydolności serca.

Przy łagodnej lub umiarkowanej niedomykalności zastawki aortalnej z zachowaniem prawidłowych czynności serca, bez objawów, leczenie nie jest konieczne (zaleca się jedynie regularną obserwację). W ciężkiej niedomykalności z objawami potrzebna jest wymiana zastawki aortalnej. Przy dużej przewlekłej niedomykalności aortalnej zastawkę wymienia się, by zahamować dalszy rozwój niewydolności serca.

Niedomykalność zastawki trójdzielnej

Zastawka trójdzielna zapobiega cofaniu się krwi z prawej komory do prawego przedsionka serca. Zazwyczaj składa się z 3 płatków, choć zdarza się, że jest ich 2 lub 4. Ich liczba może się zmieniać w ciągu życia. Niedomykalność zastawki trójdzielnej może być wtórna do wad zastawki mitralnej lub aortalnej. Do jej pozostałych przyczyn należą:

• choroby powodujące wzrost ciśnienia skurczowego w prawej komorze serca,

• choroby reumatyczne,

• infekcyjne zapalenia wsierdzia,

• anomalia Ebsteina i pozostałe wady wrodzone zastawki,

• wypadanie zastawki trójdzielnej,

• zespół rakowiaka,

Niedomykalność zastawki trójdzielnej powoduje cofanie się krwi z prawej komory do prawego przedsionka. Objawy niedomykalności zastawki trójdzielnej mogą być następujące:

• przemęczenie,

• zmniejszona tolerancja na wysiłek,

• obrzęki,

• tętnienie żył szyjnych,

• tętnienie wątroby,

• płytki oddech spowodowany wysiłkiem fizycznym.

Decyzję o operacyjnym leczeniu niedomykalności zastawki trójdzielnej podejmuje się po przeanalizowaniu wszystkich czynników powodujących schorzenie i towarzyszących mu objawów. Operacja przeprowadzana jest przede wszystkim w ciężkich przypadkach.

Niedomykalność zastawki pnia płucnego

Zastawka pnia płucnego zapobiega cofaniu się krwi z pnia płucnego do prawej komory serca. Składa się z trzech płatków. Jej niedomykalność raczej nie występuje samoistnie, najczęściej jest elementem wady wielozastawkowej lub jest wtórna do wad zastawki mitralnej lub aortalnej. Innymi przyczynami mogą być infekcyjne zapalenie wsierdzia lub gorączka reumatyczna.

Objawy niedomykalności zastawki płucnej zazwyczaj nie są odczuwalne. Zdiagnozowanie schorzenia jest praktycznie niemożliwe bez badania lekarskiego.

Bibliografia:

1. Interna Szczeklika, Kraków 2014

2.  Wytyczne dotyczące postępowania w zastawkowych wadach serca na 2012 rok; praca zbiorowa.