Egzema to przewlekły, trudny do całkowitego wyleczenia, dokuczliwy, nieinfekcyjny stan zapalny skóry. W formie atopowego zapalenia skóry choroba silnie wiąże się z astmą i nieżytem nosa o podłożu alergicznym. Zjawisko to określa się mianem triady alergicznej. Początkowe objawy egzemy to zaczerwienienie, obrzęk i pęcherze. Z czasem dochodzi do rozwoju nadżerek, strupów i łuszczenia skóry.

Jakie są objawy egzemy?

Egzemę najprościej określić można jako powierzchniowy stan zapalny skóry. Niezależnie od mechanizmu powstania odczuwane przez chorego dolegliwości mają wiele cech wspólnych. Egzema objawiać się może w różnych miejscach na ciele. Głównymi jej symptomami są uporczywy świąd, pieczenie oraz zaczerwienienie, obrzęknięcie, suchość, pękanie, nadmierne ucieplenie, bolesność i łuszczenie się skóry. Częstym objawem egzemy jest lichenizacja, czyli stan pogrubienia i zwiększonej szorstkości skóry. To forma ochrony przed uszkodzeniami wynikającymi z powtarzającego się pocierania skóry. 

W przebiegu choroby pojawić się mogą pęcherze zawierające płyn surowiczy. Po rozdrapaniu ich sączy się płynna zawartość. Dodatkowo mogą wystąpić nadżerki i strupy. Czasem dochodzi też do przebarwienia bądź odbarwienia pozapalnego skóry. Brzegi obszarów zmian objętych egzemą zazwyczaj nie są wyraźnie odgraniczone. Zmieniona chorobowo skóra łatwo ulega uszkodzeniu, co wiąże się z ryzykiem wtórnych zakażeń. Nieleczona egzema może przybrać postać przewlekłą z okresami mniej lub bardziej nasilonych objawów. Wówczas uwydatnia się naturalna rzeźba skóry i pogłębiają się fałdy skórne. Należy jednak podkreślić, że choroba nie powoduje powstania trwałych blizn.

Towarzyszące egzemie objawy skórne wykazują negatywny wpływ na jakość życia oraz niekorzystnie oddziałują na relacje międzyludzkie. Chorzy krępują się złej kondycji skóry, przez co unikają spotkań towarzyskich.

Egzema dłoni – objawy tzw. wyprysku zawodowego

Egzemę dłoni uważa się za chorobę zawodową. Na rozwój tzw. wyprysku zawodowego narażone są przeważnie osoby mające częsty kontakt z substancjami drażniącymi. Wśród nich wymienia się fryzjerów, kosmetyczki, pracowników opieki medycznej, osoby sprzątające i pracowników przemysłu. Początkowo odpowiadające za powstanie choroby czynniki alergiczne wywołują zmiany skórne ograniczone do miejsca, w którym działały. Z czasem jednak obszar zmienionej chorobowo skóry może ulec powiększeniu.

Czytaj także: Egzema na dłoniach – leczenie domowe, przyczyny, czy jest zaraźliwa?

W jaki sposób dokonuje się rozpoznania objawów egzemy?

W rozpoznaniu egzemy bardzo ważne miejsce zajmuje dokładnie przeprowadzone badanie podmiotowe, czyli wywiad. Chory pytany jest o wszelkie detale związane ze zmianami skórnymi. Lekarz bada skórę, a w przypadku braku pewności co do rozpoznania pobiera do analizy mikroskopowej niewielki jej wycinek. Wykonywane bywają także testy alergiczne. Pozwala to na różnicowanie egzemy z chorobami o podobnym obrazie klinicznym.

Gdzie lokalizują się objawy egzemy w przebiegu AZS?

Jedną z częściej występujących postaci choroby jest atopowe zapalenie skóry. Wyodrębnione zostały trzy fazy AZS w zależności od tego, w jakim wieku choroba zaczęła się rozwijać:

• trwająca do 2 roku życia faza niemowlęca – objawy egzemy w obrębie owłosionej skóry głowy, twarzy (zwłaszcza czoło i policzki), tułowia, kończyn; typowa obecność zmian wysiękowych;
• trwająca od 3 do 11 roku życia faza dziecięca – objawy egzemy na dłoniach, zgięciach łokciowych i podkolanowych, nadgarstkach, karku; zwiększone ryzyko występowania złuszczającego zapalenia czerwieni wargowej i łupieżu białawego;
• trwająca od 12 roku życia faza młodzieżowa/osób dorosłych – objawy egzemy lokalizują się podobnie jak w fazie poprzedniej; nierzadko dochodzi do pobrużdżenia skóry, powiększenia węzłów chłonnych pod pachami i w pachwinach, suchości i łamliwości włosów.

Objawy egzemy – mniejsze i większe kryteria rozpoznawcze AZS

W rozpoznaniu AZS stosuje się kryteria rozpoznawcze opracowane przez Hanifina i Rajkę. Chorobę stwierdza się, gdy spełnione zostaną 3 z 4 kryteriów głównych, wśród których wymienia się: świąd, przewlekły i nawrotowy przebieg, typowe umiejscowienie, atopia u chorego lub w wywiadzie rodzinnym. Badacze wyróżnili też kryteria mniejsze, które posiadają wyłącznie znaczenie uzupełniające. Obejmują one: suchość skóry, natychmiastowe odczyny skórne, rogowacenie przymieszkowe lub rybią łuskę, podwyższone stężenie IgE w surowicy, zaćmę, dodatnie wyniki testów skórnych z alergenami, skłonność do nawrotowych zakażeń skóry, początek objawów w dzieciństwie, nietolerancja wełny, nawrotowe zapalenie spojówek, zaostrzenia po stresach psychicznych, przebarwienia powiek i skóry wokół oczu, świąd po spoceniu, nietolerancja niektórych pokarmów. Dodatkowo: rumień twarzy, biały dermografizm, stożek rogówki, pogrubienie fałdów na szyi, zapalenie brodawek sutkowych, zapalenie czerwieni wargowej, łupież biały, objaw Dennie-Morgana (występowanie dodatkowego fałdu skóry pod dolną powieką) i skłonność do nietypowego stanu zapalnego skóry dłoni i stóp.

Zobacz film: Egzema

Bibliografia:

1. S. Jabłońska, S. Majewski, Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, PZWL, Warszawa 2005.
2. W. Gliński, E. Rudzki, Alergologia dla lekarzy dermatologów, Czelej, Lublin 2003.
3. B. Bartoszek, Atopowe zapalenie skóry (AZS) jako choroba psychosomatyczna: analiza badań, [w:] „Studia z Psychologii w KUL”, 2010, 16, s. 57–74.
4. H. Błaszczyk, A. Zalewska-Janowska, Choroby skóry. Praktyka lekarza rodzinnego, PZWL, Warszawa 2009.
5. M. Błaszczyk-Kostanecka, H. Wolska, Dermatologia w praktyce, PZWL, Warszawa 2009.