Rozwój choroby zwyrodnieniowej stawów może być spowodowany otyłością, osłabieniem mięśni otaczających staw, wyczynowym uprawianiem sportu lub zaburzeniami budowy stawu. Biologicznymi czynnikami ryzyka, oprócz wieku, są także płeć (częściej z powodu artrozy cierpią kobiety) i uwarunkowania genetyczne. Jej występowanie jest bardzo częste – lekarze stwierdzają ją u ponad połowy osób powyżej 40. roku życia.

Co to jest artroza?

Do artrozy dochodzi w wyniku uszkodzenia chrząstki stawowej. Wyróżnia się jej dwa rodzaje:

• pierwotną – jej przyczyna jest nieznana, najczęściej pojawia się w późniejszym wieku;
  
• wtórną – ma konkretną przyczynę, może to być uraz, zakażenie, inne choroby stawów, wrodzone zaburzenia budowy czy choroby takie, jak cukrzyca lub nadczynność tarczycy.
  

Artroza – objawy

Pierwsze objawy pojawiają się najczęściej między 40. a 60. rokiem życia. Należą do nich:

• ból – głęboki, tępy. Narasta podczas aktywności fizycznej, zwłaszcza pod koniec dnia, ustaje w spoczynku. Najbardziej odczuwalny jest w momencie rozpoczynania ruchu, na przykład podczas wstawania z krzesła. Można go jednak pomylić z bólem zapalnym, który świadczy o rozwoju choroby. Ból przy stanie zapalnym powstaje także w stanie spoczynku, często towarzyszy mu gromadzenie się w stawie płynu;
  
• ograniczenie ruchomości stawu – pojawiają się problemy z wyprostowaniem i zginaniem kolana lub odwiedzeniem nogi w stawie biodrowym. Zdarza się, że fragmenty oderwanej chrząstki lub kostne narośle nagle zablokują ruch stawu;
  
• sztywność stawu, utrudniająca na przykład wstanie z krzesła lub rozpoczęcie chodu;
  
• „trzeszczenie” stawów;
  
• zanik mięśni spowodowany unikaniem ruchu;
  
• zniekształcenie stawów spowodowane zmianą osi stawu i powstawaniem kostnych narośli.
  

Artroza kolan

Artrozę stawu kolanowego nazywa się gonartrozą. Schorzenie w tym miejscu powoduje ból w kolanie i górnej części podudzia. Pojawia się on najczęściej podczas schodzenia ze schodów. Kolana dotknięte chorobą zwyrodnieniową mogą robić się szpotawe lub koślawe. Przy późniejszych stopniach nasilenia artrozy zdarzają się trwałe przykurcze w stawie, przez co chory przez długi czas nie może wyprostować nogi.

Artroza biodra

Artrozę w biodrze lekarze nazywają koksartrozą. Pierwszym objawem jest wrażenie sztywności, szczególnie po dłuższym siedzeniu lub po wstaniu rano z łóżka. Następnie pojawia się ból wewnątrz biodra, w dolnym odcinku pleców lub w pachwinie. Jest on odczuwalny szczególnie podczas kucania. Po jakimś czasie ból zaczyna pojawiać się także w nocy, szczególnie po wysiłku lub przemarznięciu. Coraz silniejszy ból powoduje ustawianie nogi w takiej pozycji, w której jest on jak najmniej odczuwalny. Prowadzi to do osłabienia mięśni wokół stawu biodrowego i utykania.

Choroba zwyrodnieniowa rąk

Najczęściej dotyka osoby po 40. roku życia. Istotnymi czynnikami ryzyka są rodzinne skłonności do tego schorzenia oraz narażenie na częste urazy, np. w pracy czy podczas uprawiania sportu. Zazwyczaj artroza atakuje stawy międzypaliczkowe i staw podstawy kciuka. Ból jest bardziej odczuwalny w ruchu, łagodnieje w stanie spoczynku, przy zaostrzeniu może on jednak trwać przez cały czas. Po nasileniach choroby dolegliwości zazwyczaj słabną. Choroby zwyrodnieniowej stawów nie da się wyleczyć, można za to łagodzić jej objawy.

Zobacz także: Choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych i rąk. Objawy i metody leczenia 

Artroza stawu barkowego

Jako izolowana choroba występuje stosunkowo rzadko. W odróżnieniu od wcześniej opisanych przypadków, artroza stawu barkowego znacznie częściej przybiera postać wtórną. Mogące ją powodować przeciążenia wynikają przede wszystkim z ciężkiej pracy lub aktywności fizycznej. Dolegliwości zwiększają się, kiedy ubytek w chrząstki stawowej jest już bardzo duży. Na późniejszych etapach dochodzą zaniki mięśniowe oraz ograniczenia ruchomości.

Artroza – leczenie

Artrozę diagnozuje się na podstawie zdjęcia rentgenowskiego (RTG). Oprócz niego można wykonać dodatkowo takie badania, jak ultrasonografia (USG) stawów, tomografia komputerowa (TK) czy rezonans magnetyczny (MRI).

Zobacz także: Badanie angiograficzne: tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny i fluoroangiografia

Leczenie artrozy może być farmakologiczne lub chirurgiczne. Niezależnie od tego, która możliwość zostanie wybrana przez lekarza, pacjentowi zaleca się podjęcie działań łagodzących skutki choroby. Najważniejszym z nich jest utrzymanie prawidłowej masy ciała. Wynika to stąd, że nadwaga sprzyja rozwojowi choroby. Osobom, u których zaczyna się artroza, zaleca się używanie lasek, kuli, balkoników oraz wkładek korekcyjnych, które pozwalają odciążyć uszkodzone stawy. W podtrzymaniu ruchomości stawu i wzmocnienia otaczających go mięśni pomagają odpowiednie ćwiczenia fizyczne. Warto pamiętać o diecie. Należy z niej wyeliminować tłuszcze nasycone (masło, tłuste mięso, sery), za to powinny się w niej znaleźć źródła kwasu omega-3 (tłuste ryby morskie), antyoksydantów (warzywa i owoce) oraz białka. Pomóc może też krioterapia i rozgrzewanie okolic chorego stawu.

W leczeniu farmakologicznym artrozy chorym podaje się wszystkim leki przeciwbólowe i glikokortykosteroidy hamujące stan zapalny. Działanie przeciwbólowe ma także kwas hialuronowy, który może być wstrzykiwany do wnętrza kolna. Efekt podania tego ostatniego może się utrzymywać nawet przez kilka miesięcy.

W przypadku zaawansowanej choroby zwyrodnieniowej lekarz może doradzić operację. Stosuje się ją, kiedy opanowanie bólu jest wyjątkowo trudne, zwyrodnienia utrudniają normalne funkcjonowanie, a chore stawy nie reagują na inne sposoby leczenia. Najczęściej zastępuje się wtedy staw protezą. Jeżeli zwyrodnienia jeszcze się nie rozwinęły, wykonuje się jedynie proste zabiegi artroskopowe, takie jak usunięcie wolnych fragmentów chrząstki i kostnych narośli.