Płytki krwi (trombocyty) to składnik krwi, który pełni istotną rolę w procesach krzepnięcia, skurczu naczyń krwionośnych oraz w rozkładzie zakrzepów. Jeżeli dojdzie do uszkodzenia tkanki, gromadzą się w niej wraz z erytrocytami, tworząc skrzep w celu zatamowania krwawienia. Stymulują ponadto wzrost komórek mięśni gładkich i fibroblastów – komórek tkanki łącznej właściwej. Kiedy płytek krwi jest za mało, dochodzi do zaburzeń funkcjonowania organizmu. Pojawia się małopłytkowość. U dzieci jest to najczęściej występujący rodzaj skazy krwotocznej.

Przyczyny małopłytkowości u dzieci

Małopłytkowość u dzieci jest objawem związanym ze zmniejszoną ilością płytek krwi. Zwykle rozpoznaje się ją, kiedy liczba trombocytów we krwi obwodowej wynosi mniej niż 100×109/l. Taki stan powoduje, że dochodzi do zaburzeń procesów krzepnięcia i pojawienia się charakterystycznych dolegliwości.

Przyczyny małopłytkowości u dzieci nie zostały do końca poznane. Wiadomo, że zaburzenia są związane ze zmniejszonym wytwarzaniem i nieprawidłowym rozmieszczeniem płytek krwi oraz ich nadmiernym niszczeniem. Odpowiada za to kilka czynników. Za przyczyny małopłytkowości u dzieci uważa się:

• wcześniactwo,
• zaburzenia autoimmunologiczne (obecność przeciwciał przeciwpłytkowych klasy IgG),
• chorobę hemolityczną noworodków,
• wrodzone defekty płytek krwi,
• wrodzone hipoplazje szpiku kostnego,
• brak trombopoetyny odpowiedzialnej za produkcję trombocytów,
• wrodzona białaczka,
• infekcje i posocznica (różyczka, cytomegalowirus, toksoplazmoza, gronkowce, paciorkowce).

Małopłytkowość u noworodków dotyczy przede wszystkim wcześniaków, u których pojawiło się niedotlenienie lub niewydolność łożyska. Jeżeli zaburzenie rozwija się w ciągu 3 dób od narodzin, jest ono wynikiem infekcji. Może do niej dojść przed porodem, w czasie porodu, poprzez karmienie piersią lub po przetoczeniu krwi.

Objawy małopłytkowości u dzieci

Objawy małopłytkowości u dzieci są charakterystyczne dla tej jednostki chorobowej. Przyczyna schorzenia nie ma wpływu na przebieg kliniczny. Może ono przebiegać z okresami zaostrzeń i remisji. Nie zawsze obserwuje się zależności między liczbą płytek krwi a nasileniem objawów małopłytkowości.

Najczęściej obserwowane objawy małopłytkowości u dzieci to:

• wybroczyny (małe czerwone lub fioletowe plamki) na skórze tułowia i kończyn,
• wybroczyny na błonach śluzowych,
• tendencja do powstawania krwiaków nawet przy niewielkich urazach,
• nawracające krwawienia z nosa i dziąseł,
• przedłużone krwawienie po urazach,
• krwawienie z przewodu pokarmowego lub do układu nerwowego.

W badaniach laboratoryjnych krwi stwierdza się zmniejszoną liczbę płytek krwi, natomiast reszta parametrów ocenianych w morfologii pozostaje bez zmian.

Diagnostyka małopłytkowości u dzieci

Kiedy pojawią się objawy małopłytkowości u dziecka, należy udać się do lekarza pierwszego kontaktu lub pediatry. Ważne jest zebranie dokładnego wywiadu, badanie przedmiotowe oraz wykonanie testów diagnostycznych. Podstawowe badanie to morfologia krwi obwodowej z rozmazem. Ważna jest ocena trombocytów, zwłaszcza ich ilość oraz objętość (oznaczana na wyniku jako MPV – Mean Platelet Volume).

Niekiedy może być konieczne badanie szpiku kostnego, które pozwala na dokładną ocenę produkcji krwi. Umożliwia ono także stwierdzenie obecności komórek odpowiedzialnych za syntezę trombocytów oraz wykrycie ewentualnych nieprawidłowości. Diagnostykę można rozszerzyć o badania wirusologiczne. Ważne jest także oznaczenie grupy krwi dziecka na wypadek konieczności wykonania transfuzji krwi.

Jak wygląda leczenie małopłytkowości u dzieci?

Leczenie małopłytkowości u dzieci zależy od przebiegu klinicznego choroby. Jego głównym celem jest utrzymanie bezpiecznej liczby płytek krwi, czyli takiej, która nie powoduje nasilonych krwawień. W przypadku łagodnego przebiegu wystarczy obserwacja. Niezwłocznie leczenie małopłytkowości u dzieci należy rozpocząć, jeżeli istnieje wysokie ryzyko krwawienia lub występują ciężkie objawy.

W leczeniu małopłytkowości u dzieci stosuje się:

• przetoczenie płytek krwi,
• dożylne preparaty immunoglobulin,
• leki z grupy kortykosteroidów,
• leki stymulujące wytwarzanie trombocytów w szpiku (agoniści receptora trombopoetyny),
• antybiotykoterapia (w przypadku stwierdzenia infekcji).

Jeżeli pacjent nie reaguje na leczenie, konieczne może okazać się wykonanie splenektomii, czyli usunięcie śledziony. Szacuje się, że metoda ta jest skuteczna u ponad 70% dzieci z immunologiczną małopłytkowością. Po zabiegu odnotowuje się znaczne polepszenie jakości życia chorych.

Zobacz film: Przyczyny krwawienie z nosa

Bibliografia:

1. J. R. Kowalczyk, Małopłytkowości immunologiczna u dzieci – zasady postępowania, „Pediatria po Dyplomie”, 2012, 03, https://podyplomie.pl/pediatria/12200,maloplytkowosc-immunologiczna-u-dzieci-zasady-postepowania, [dostęp: 28.08.2019].

2. A. Dusza, M. Matysiak, Pierwotna małopłytkowość immunologiczna u dzieci, [w:] „Nowa Pediatria”, 2018, 4, s. 122–129.

3. A. Brzozowski, A. Jaroszyński, Małopłytkowości wrodzone i nabyte, [w:] „Family Medicine & Primary Care Review”, 2012, 14, 4, s. 582–585.