W zależności od wielkości zmian deformacyjnych układu ruchu, objawy skoliozy dzielone są na trzy grupy. Charakterystyka kliniczna skoliozy obejmuje przede wszystkim zespół zmian sylwetki wynikających bezpośrednio ze zniekształcenia kręgosłupa i żeber. Wczesna rehabilitacja sprzyja spowolnieniu postępu choroby i ogranicza ryzyko przedwczesnych zmian zwyrodnieniowych układu ruchu.

Skolioza u dorosłych – objawy

Skolioza to rodzaj skrzywienia kręgosłupa o charakterze trójwymiarowym, obejmującym zaburzenia fizjologicznych krzywizn w płaszczyźnie strzałkowej, łukowate wygięcia w płaszczyźnie czołowej oraz rotację i torsję kręgów względem siebie w płaszczyźnie poprzecznej. Aby deformacja została uznana za skoliozę, kąt odchylenia kręgosłupa musi wynosić co najmniej 10° według klasyfikacji Cobba. Skrzywienia o mniejszych wartościach określane są jako postawa skoliotyczna. Objawem skoliozy jest przede wszystkim deformacja kręgosłupa na różnych jego poziomach, odznaczająca się zwykle bocznym łukiem z mocniej zaznaczonym obrotem kręgów w stronę wypukłości łuku skrzywienia, a także ich torsją w wyniku zmian wzrostowych. Dodatkowo na skutek skoliozy dochodzi do nasilonych zmian strukturalnych w obrębie samego skrzywienia oraz w odcinkach odległych od kręgosłupa. W zależności od stopnia wygięcia, deformacja może wpływać na jakość pracy narządów wewnętrznych klatki piersiowej.

Mogą pojawić się także objawy neurologiczne skoliozy, jak ból w okolicy szczytu wygięcia. Wada tego typu u dorosłych zwykle jest wynikiem wtórnych chorób, m.in. zmian zwyrodnieniowych i osteoporotycznych kręgosłupa. Skolioza często towarzyszy chorobom na tle neurologicznym, jak mózgowe porażenie dziecięce. Blisko 90% deformacji trójpłaszczyznowej ma charakter idiopatyczny (nieznany). Objawy skoliozy u dorosłych i dzieci są zbliżone do siebie, a wygląd sylwetki i jakość pracy motorycznej układu ruchu uzależniona jest od wysokości skoliozy, liczby łuków oraz siły skrzywienia kręgosłupa.

Skolioza – objawy kliniczne

W zależności od rozległości zniekształcenia układu ruchu, objawy skoliozy dzielone są na trzy grupy. Charakterystyka kliniczna schorzenia obejmuje:

• zmianę sylwetki, wynikającą bezpośrednio z deformacji kręgosłupa – to przede wszystkim boczne wygięcie ze skręceniem kręgów kręgosłupa, przebiegające łukowatym skrzywieniem, ze szczytem skierowanym w prawą lub lewą stronę. Tego typu odkształcenie to najbardziej widoczny i charakterystyczny dla skoliozy objaw nasilający się podczas swobodnego skłonu w przód, najczęściej obserwowany w odcinku piersiowym. Skrzywiony obraz linii wyrostków kolczystych kręgów, przypominający kształtem literę „S”, to tzw. esowaty kręgosłup. W przypadku kiedy skrzywienie przeważa na jedną stronę ciała, deformacja nazywana jest lewo- lub prawostronną skoliozą;
• deformacje szkieletu przylegającego do kręgosłupa, w postaci: garbu żebrowego tylnego po stronie wypukłej, najwyższego na szczycie skrzywienia; wysunięcia do tyłu przeciwległej strony klatki piersiowej w stosunku do skrzywienia; ostrego lub tępego grzebienia w okolicy kątów żeber w zależności od stopnia skoliozy; przesunięcia klatki piersiowej w stronę wypukłą; torsji i nachylenia klatki piersiowej; optycznego pomniejszenia jednej piersi u kobiety ze względu na cofniętą stronę klatki; nierówną linię bioder;
• zmiany odległe od kręgosłupa, m.in. asymetria trójkątów taliowych; uniesienie i odstawanie łopatki po stronie wypukłej; niesymetryczność linii kątów dolnych łopatek; asymetria barków; wał lędźwiowy; ograniczenie ruchomości grzbietu.

Zaawansowana skolioza manifestuje szereg dokuczliwych dolegliwości odczuwanych w okolicach skrzywienia, a nawet promieniujących do kończyn. Przykładowo objawy skoliozy kręgosłupa piersiowego to: uczucie mrowienia rąk, osłabienie mięśni oraz ból w okolicy szczytu wygięcia. Z kolei objawy skoliozy lędźwiowej to głównie parestezje nóg i ból dolnej części pleców, nasilający się podczas chodzenia.

Jak rozpoznać skoliozę?

Na podstawie badań przedmiotowych oceniana jest sylwetka. Szczególną uwagę zwraca się na linię ramion i miednicy, symetrię łopatek, kształt i ruchomość kręgosłupa oraz długość kończyn. Niezbędnym uzupełnieniem diagnostyki schorzenia są badania obrazowe, takie jak radiografia, tomografia komputerowa czy jądrowy rezonans magnetyczny, pozwalające potwierdzić zaburzenia w anatomii kręgosłupa oraz ocenić ich skalę. W rozpoznawaniu skoliozy najczęściej doszukuje się:

• obniżenia wysokości trzonu części tylnej lub przedniej w stosunku do strony przeciwnej;
• zniekształcenia w obrębie krążków międzykręgowych w postaci spłaszczenia po stronie wklęsłości wygięcia;
• sklinowacenia kręgów;
• wydłużenia trzonu kręgu w stronę wklęsłości.

Zaawansowane objawy skoliozy to wyrośla kostne, tzw. dzioby, na krawędziach kręgów; mosty i bloki kostne, powodujące całkowite unieruchomienie danego odcinka kręgosłupa.

Zobacz film: Skolioza

Bibliografia:

1. Krasuski M., „Schorzenia i urazy kręgosłupa”, PZWL, Warszawa 2001;

2. Nowakowski A., „Skolioza. Skrzywienie kręgosłupa można leczyć”, Bonami, Poznań 1995;

3. Wilczyński J., „Boczne skrzywienia kręgosłupa. Rozpoznanie i korekcja”, Kielce, Wszechnica Świętokrzyska 2000.