Gaz rozweselający często stosowany jest w stomatologii u chorych odczuwających strach przed zabiegiem dentystycznym i w łagodzeniu dolegliwości towarzyszących porodowi. Wprowadza w stan ogólnego rozluźnienia i znosi uczucie bólu. Uspokojenie uzyskuje się poprzez wdychanie podtlenku azotu i dużej ilości tlenu za pomocą maseczki zakładanej na nos.

Co to jest gaz rozweselający?

Gaz rozweselający – podtlenek azotu lub tlenek diazotu (N2O) to nieorganiczny związek chemiczny, który jest bezbarwny, niepalny, o słabym zapachu i słodkim smaku. Jego działanie analgetyczne uzależnione jest od stopnia stężenia gazu. Jest powszechnie stosowany w anestezjologii, zwłaszcza jako uzupełnienie lub wzmocnienie znieczulenia przeprowadzanego z użyciem innych środków. Dzięki działaniu przeciwbólowemu i rozluźniającemu posiada zastosowanie w okresie pooperacyjnym, podczas zmiany bolesnych opatrunków, w położnictwie i stomatologii.

Gaz rozweselający w nomenklaturze medycznej określany jest jako sedacja wziewna. Mieszanina podtlenku azotu i tlenu N2O/O2 może być podawana z urządzeń stacjonarnych i przenośnych, po założeniu na nos maseczki o rozmiarze dostosowanej do wieku i wielkości twarzy chorego. Podtlenek azotu wdychany jest do płuc, a następnie przenika do krwiobiegu. Do mózgu dociera w ciągu 15 sekund.

Gaz rozweselający u dentysty

Podtlenek azotu znany jest w stomatologii od 1844 roku, kiedy Horacy Weels wypróbował jego działanie na sobie przed zabiegiem ekstrakcji zęba. Gaz rozweselający wykorzystywany jest u dentysty u chorych odczuwających strach przed zabiegiem stomatologicznym, a także z nadpobudliwością nerwową czy ADHD. Zaleca się go także u osób z hemofilią, chorobami serca i nadciśnieniem. Pozwala bezboleśnie i bezstresowo przejść przez leczenie dentystyczne. Może być z powodzeniem przeprowadzany bez udziału anestezjologa. Stosowany w stężeniu 40–50% jest bezpieczny i powoduje tzw. sedację płytką, czyli kontrolowany stan ograniczenia świadomości objęty niepamięcią wsteczną z komponentą analgezji.

Coraz częściej praktykowane jest stosowanie u dentysty gazu rozweselającego dla dzieci powyżej 3 roku życia. Pod wpływem podtlenku azotu nie stresują się wizytą, zdarza się nawet, że jej nie pamiętają. Mogą pojawić się halucynacje, które dotyczą głównie uczucia latania, pływania lub lewitowania w powietrzu, gdyż podtlenek azotu znosi poczucie grawitacji. Gaz rozweselający u dentysty pozwala na eliminację bólu i strachu podczas zabiegu. Zapobiega zniechęceniu do stomatologa i powstaniu urazu psychicznego po nieprzyjemnych wizytach, które z wiekiem mogą przerodzić się w dentofobię. Gaz rozweselający u dentysty wskazany jest dla dziecka z astmą i padaczką, gdyż znacznie zmniejsza ryzyko powstania ataku spowodowanego stresem.

Gaz rozweselający – wytyczne w leczeniu dentystycznym

Przed podaniem gazu rozweselającego u dentysty nie można co najmniej 2 godziny wcześniej przyjmować pokarmów. Dzieci powinny być pod stałą opieką osoby dorosłej przez cały dzień po zabiegu. Przed podaniem gazu i po nim nie należy pić alkoholu. Niewskazane jest zakładanie ciasnej odzieży. Około godziny od zakończenia podawania gazu nie ma przeciwwskazań do prowadzenia pojazdów mechanicznych.

Przeciwwskazania do stosowania gazu rozweselającego u dentysty

Sedacji wziewnej nie powinno się stosować w przypadku m.in.: braku współpracy ze strony pacjenta (nie zakłada się maseczki nosowej na siłę), u osób zmagających się z alkoholizmem, chorych na stwardnienie rozsiane, porfirię, miastenię gravis, rozstrzenie oskrzeli, rozedmę płuc i cierpiących na choroby psychiczne. Ponadto przeciwwskazaniami do stosowania gazu rozweselającego u dentysty są przeziębienie, nieżyt nosa i przerost migdałków gardłowych, które predysponują do niedrożności górnych dróg oddechowych. Nie stosuje się go u osób o znacznym skrzywieniu przegrody nosowej, oddychających przez usta i chorych na obturacyjne choroby płuc. Należy też z niego zrezygnować u kobiet w ciąży, a zwłaszcza w pierwszym trymestrze.

Gaz rozweselający przy porodzie

Gaz rozweselający stosowany jest z powodzeniem przy porodzie. W Polsce rozwiązanie to jest rzadko praktykowane. Podtlenek azotu określany jest mianem ekologicznej metody łagodzenia bólu porodowego. Gaz rozweselający przy porodzie jest uznawany za mniej ekstremalny środek na ból w porównaniu ze znieczuleniem zewnątrzoponowym. Jest całkowicie bezpieczny dla dziecka. Nie zaburza akcji porodowej, bo nie wpływa rozkurczowo na macicę, szybko działa i ulatnia się z organizmu, poprawia samopoczucie, zmniejsza lęk i rozluźnia. Nie obniża poziomu tlenu we krwi matki.

Rodząca kobieta przyjmuje go samodzielnie i posiada kontrolę nad ilością i częstotliwością wdechów. Efekt przeciwbólowy można zaobserwować po około 10 wdechach lub 50–60 sekundach. Gaz wdycha się na początku skurczu, a najlepiej w momencie, gdy dopiero nadchodzi, wtedy powinien osiągnąć najsilniejsze działanie na szczycie skurczu. Efektywność jego użycia różni się w zależności od osoby. Badania donoszą, że około połowa korzystających z niego kobiet uznała jego działanie za zadowalające, 1/4 za krótkotrwałe, a według 1/3 był nieskuteczny.

Gaz rozweselający posiada też skutki uboczne. U niektórych kobiet może powodować mdłości, zawroty głowy, senność, suchość w ustach, uczucie mrowienia w palcach u rąk, które tylko potęgują i tak trudne doświadczenia porodowe. Rzadkością są zaburzenia świadomości z utratą przytomności.

Bibliografia:

1. Pregiel B., Sedacja wziewna podtlenkiem azotu w praktyce stomatologicznej, „Medycyna Praktyczna – Stomatologia”, 2014, 2, s. 63-70.

2. Kowalski J., Sedacja wziewna N2O/O2 w stomatologii – fakty i mity, „Poradnik Stomatologiczny”, 2009, 10, s. 378–381.

3. Szymańska J., Mielnik Błaszczak M., Sedacja wziewna N2O/O2 w codziennej praktyce, „Stomatologia Współczesna”, 2004, 1, s. 29–31.

4. Tomasik M., Gaszyński W., Samborska-Sablik A., Podtlenek azotu. Fakty i mity, „Anestezjologia i Ratownictwo”, 2008, 2, s. 250-255.

5. Olczak-Kowalczyk D., Współczesna stomatologia wieku rozwojowego, Otwock, Med Tour Press, 2017.

6. Wal A., Remiszewski A., Sosnowska-Boroszko A., Zastosowanie uspokojenia wziewnego przy użyciu podtlenku azotu (N2O) w leczeniu stomatologicznym dzieci – doniesienie wstępne, „Nowa Stomatologia”, 2000, 3, s. 3-5.