Hipertermia jest stanem przegrzania organizmu i w skrajnych przypadkach grozi uszkodzeniem mózgu i śmiercią. Dotyka zwłaszcza osób z mniej sprawnym układem termoregulacji, czyli dzieci i osób w podeszłym wieku. Na skutek kumulacji ciepła zmniejszają się możliwości organizmu do naturalnego ochładzania.

Hipertermia złośliwa

Do hipertermii może dojść nie tylko w upalne dni lub podczas długotrwałej gorączki. Jej szczególnie niebezpieczna postać zwana hipertermią złośliwą często rozwija się w szpitalu. Powodują ją zaburzenia metabolizmu wapnia (C++) w mięśniach na skutek podawanych leków np. wziewnych anestetyków fluorowych, dożylnych iniekcji lekami zwiotczającymi czy opioidów. W rozwoju hipertermii złośliwej znaczną rolę odgrywają też właściwości osobnicze organizmu, a czynnikiem predysponującym jest nadmierny stres.

Zobacz także: Udar słoneczny grozi zgonem: objawy udaru słonecznego, przyczyny i pierwsza pomoc

Głównym objawem jest usztywnienie mięśni żwacza, karku i innych mięśni poprzecznie prążkowanych. W wyniku rozwoju choroby następuje nagły wzrost temperatury, która może osiągnąć wartości przybliżone do 40°C.

Leczenie może odbywać się tylko w warunkach szpitalnych. Wymaga podania sterydów, wlewów z glukozy wysokoprocentowej, chłodzenia, tlenoterapii i podania leku o nazwie dantrolen (lek rozkurczający mięśnie).

Hipertermia – objawy

W warunkach pozaszpitalnych hipertermia najczęściej następuje na skutek przegrzania powodowanego przez czynniki zewnętrzne (temperatura otoczenia, przebywanie na słońcu, sauna, gorące kąpiele) lub zaburzoną termoregulację np. w wyniku przyjmowania leków (leki moczopędne, antydepresanty, leki rozszerzające naczynia czy antyhistaminowe) i niektórych chorób (cukrzyca, nadczynność tarczycy, choroby serca). Nie ma tak gwałtownego przebiegu jak hipertermia złośliwa, ale wymaga natychmiastowej reakcji. Do najczęściej występujących objawów można zaliczyć, w kolejności występowania:

• osłabienie,
• ból i zawroty głowy,
• nudności,
• zaburzenia widzenia (tzw. mroczki przed oczami),
• zaburzenia świadomości (utrata poczucia czasu i miejsca),
• widoczny obrzęk stóp i okolicy kostek,
• przyspieszenie akcji serca,
• zaburzenia oddychania,
• utrata przytomności.

Hipertermia – leczenie

W leczeniu hipertermii najważniejsza jest szybka reakcja na występujące objawy. Osoba dotknięta jej ciężką odmianą nie jest w stanie sama sobie pomóc. Poszkodowanemu bezwzględnie należy udzielić pierwszej pomocy, aby zapobiec wystąpieniu udaru cieplnego, który może być stanem zagrażającym życiu.

Przegrzana osoba powinna przede wszystkim znaleźć się w chłodniejszym i zacienionym miejscu z dopływem świeżego powietrza. Jeśli jest przytomna, wskazana jest pozycja siedząca. W celu ochłodzenia organizmu stosujemy chłodne okłady – najpierw na głowę, a potem na resztę ciała. Unikamy przykładania kostek lodu bezpośrednio na skórę, ponieważ możemy spowodować odmrożenia. Lód zawsze należy zabezpieczyć zawijając go w ręcznik bądź inny dostępny na miejscu materiał. Jeżeli poszkodowany jest stabilny, samodzielnie siedzi i jest przytomny, można mu zacząć podawać wodę (najlepiej niegazowaną) – zawsze zaczynamy od niewielkich ilości.

W przypadku utraty przytomności niezbędne jest ułożenie poszkodowanego w pozycji bezpiecznej ustalonej (bocznej) i wezwanie pogotowia. W leczeniu szpitalnym stosuje się płukanie zimnymi płynami żołądka i pęcherza przy podawaniu chłodnych wlewów dożylnych.

Hipertermia w leczeniu nowotworów złośliwych

Hipertermia ogólnoustrojowa (całego ciała) lub miejscowa jest metodą stosowaną w leczeniu nowotworów złośliwych i polega na wywołaniu kontrolowanego przegrzania (38,5°C – hipertermia łagodna, 38,5°C do 40,5°C – hipertermia umiarkowana, około 42°C – hipertermia ekstremalna) w celu zniszczenia komórek nowotworowych. Wysoka temperatura ma zakłócić przemianę materii komórki chorobowo zmienionej, co w efekcie ma prowadzić do jej autodestrukcji. Stanowi terapię celowaną (samodzielną) lub wspomagającą chemio- i radioterapię.

Podgrzania ciała dokonuje się za pomocą specjalnego aparatu, który emituje odpowiednie promieniowanie. Jest to terapia bezbolesna, która nie wymaga znieczulenia (za wyjątkiem hipertermii ekstremalnej, która przeprowadzana jest w znieczuleniu ogólnym). Jej dodatkowymi zaletami jest brak powikłań i skutków ubocznych oraz dość wysoka skuteczność. Stosowana jest najczęściej w przypadku nowotworów pierwotnych, nawrotów, przerzutów, chorób reumatologicznych, nadciśnienia tętniczego i nasilonych bólów nowotworowych.