Hematofobia występuje często w sytuacjach związanych z kontaktem ze służbą zdrowia w celu wykonania rutynowych badań diagnostycznych. Strach przed pobieraniem krwi to chyba najczęstsza i najbardziej widoczna jej postać. Leczenie lęku przed krwią polega na ekspozycji na sytuacje wywołujące objawy, w cięższych przypadkach konieczna może być terapia.
Hematofobia – co to jest?
Hematofobia (lub też hemofobia) to naukowe określenie fobii specyficznej, inaczej patologicznego lęku przed krwią, a dokładniej jej widokiem oraz wszelkimi sytuacjami, które się z nią wiążą. Jest jedną z częstszych rodzajów fobii, dotyczy dużej części społeczeństwa niezależnie od płci, choć mówi się, że częściej cierpią na nią mężczyźni. Należy do szerokiego grona zaburzeń nerwicowych. W niektórych mniej zaawansowanych przypadkach lęk mija samoistnie w miarę dorastania osoby cierpiącej na schorzenie, w innych może pogłębiać się w czasie i wymagać pomocy specjalisty.
Strach przed krwią jest fobią prostą, czyli pojawia się tylko w przypadku ekspozycji na dany czynnik. Przyczyny doszukuje się w czynnikach genetycznych, środowiskowych oraz wykazuje się związek z pierwotnymi lękami, które człowiek wykształcił, by chronić się przed niebezpieczeństwem. Często lęk występuje już od urodzenia bądź związany jest z nieprzyjemnymi doświadczeniami związanymi z kontaktem z ochroną zdrowia: bolesnymi operacjami, zabiegami lub traumatycznymi zdarzeniami, w których występowała duża ilość krwi. Strach przed pobieraniem krwi może być uciążliwy zarówno dla pacjenta, jak i personelu, ponieważ w skrajnych przypadkach może uniemożliwiać wykonanie rutynowych badań diagnostycznych. Problem ma również duży wpływ na funkcjonowanie i zdrowie pacjenta w przypadku konieczności leczenia preparatami krwiopochodnymi.
Objawy hematofobii
Strach przed pobraniem krwi może objawiać się nie tylko w psychice, lecz także w reakcji organizmu eksponowanego na czynnik wywołujący dolegliwości. Nasilenie objawów zaobserwować można podczas pobierania krwi, procedur diagnostycznych związanych z obecnością krwi czy też nawet widokiem krwawych scen w telewizji. Dla hematofobii charakterystyczne jest częstsze niż w innych rodzajach fobii występowanie omdleń wazowagalnych, w których na skutek nagłej pionizacji dochodzi do spadku ciśnienia oraz akcji serca, a w konsekwencji do upadku i chwilowej utraty przytomności, a pacjent staje się niekiedy blady jak ściana. Ten objaw jest odruchowym zespołem neurokardiogennym.
Inne niecharakterystyczne objawy, mogące pojawić się u osoby cierpiącej na hematofobię, to:
- przyspieszenie akcji serca,
- ucisk w klatce piersiowej,
- mrowienia dłoni,
- zawroty i bóle głowy,
- nudności i wymioty, kurczowe bóle brzucha, biegunka,
- nadmierna potliwość,
- wrażenie utraty kontroli nad własnym zachowaniem, chęć ucieczki przed zagrożeniem,
- zaburzenia widzenia.
Charakterystyczne dla wszystkich fobii, w tym hematofobii, jest pojawienie się lęku antycypacyjnego, czyli lęku przed pojawieniem się kolejnej sytuacji prowokującej do powstania objawów.
Jak przebiega leczenie hematofobii?
W leczeniu lęku przed krwią największe znaczenie ma wizyta u psychiatry lub psychologa. Jak w większości przypadków zaburzeń lękowych oraz fobii specyficznych bardzo dobre rezultaty leczenia hematofobii przynosi terapia poznawczo-behawioralna, która polega na zwiększaniu ekspozycji na dany czynniki oraz systematyczna desensytyzacja, która odwrażliwia na dane bodźce wywołujące u pacjenta reakcje stresowe. Zaczyna się ją od wystawiania chorego na łagodne czynniki wywołujące napady lękowe, stopniowo zwiększając intensywność. Konieczne jest zaangażowanie osoby chorej oraz jej cierpliwość, a także wsparcie otoczenia, które zamiast wyśmiewać się z pacjenta, powinno okazać zrozumienie oraz zachęcać do podjęcia terapii.
Oprócz leczenia psychoterapeutycznego możliwa jest farmakologiczna terapia doraźna. W niektórych przypadkach hematofobii konieczne jest podawanie leków przeciwlękowych i uspokajających, szczególnie wtedy, kiedy ze względu na objawy somatyczne pacjenta oraz próby ucieczki utrudnione jest wykonanie procedur diagnostycznych lub leczniczych z udziałem krwi. Czasami stosuje się również leki z grupy selektywnych inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI).
U osób bojących się pobierania krwi dolegliwości mogą zostać złagodzone poprzez ułożenie pacjenta na kozetce i polecenie nieskupiania się na czynności wykonywanej przez personel medyczny oraz odwracanie uwagi.
Bibliografia:
1. Jarema M., Psychiatria, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016.