Glistnica należy do chorób pasożytniczych wywołanych przez nicienie zasiedlające układ pokarmowy. Czynnikiem etiologicznym glistnicy jest nicień – glista ludzka (Ascaris lumbricoides) pasożytująca w jelicie cienkim człowieka.

Glistnica – czynniki ryzyka

W niektórych częściach świata, na przykład w Indonezji, zakażenia glistą ludzką są bardzo powszechne. Czasem nosicielami glistnicy jest 90% mieszkańców danego regionu. Rocznie z powodu glistnicy umiera nawet 100 000 osób, głownie dzieci. Dotyczy to oczywiście głównie krajów rozwijających się. Największy odsetek zachorowań na glistnicę odnotowuje się w krajach, gdzie ludzie żyją w złych warunkach sanitarnych. Źródłem zakażenia glistą ludzką są niedomyte warzywa i owoce oraz woda, zanieczyszczone kałem zawierającym jaja pasożyta. Jaja glisty ludzkiej potrafią przetrwać w środowisku zewnętrznym bardzo długi czas, ponieważ są odporne na działanie wielu czynników fizycznych, takich jak temperatura. Wrażliwe są jedynie na wyschnięcie, więc giną pod wpływem bezpośredniego działania promieni słonecznych. W przypadku wystąpienia glistnicy u matki, nicienie mogą przechodzić do płodu, powodując jego uszkodzenie.

Cechy morfologiczne i rozwój glisty ludzkiej

Glista ludzka jest nicieniem o kształcie cylindrycznym, zwężającym się z obu stron. Samice mają długość 220–350 mm i szerokość 3–6 mm. Samce są mniejsze, mierzą około 150–350 mm.

Samice składają w jelicie jaja, które następnie wraz z kałem wydalane są do środowiska. Zapłodnione jaja zaczynają bruzdkować dopiero w środowisku. W temperaturze 24–30⁰C, przy odpowiedniej wilgotności jaja nabywają zdolności do inwazji. W żołądku i początkowym odcinku jelita cienkiego z jaj zostają uwolnione larwy. Następnie przenikają one przez ściany jelita cienkiego do naczyń krwionośnych, a dalej wędrują do wątroby. Tam ostatecznie osiągają około 1 mm długości, przemieszczają się do żył wątrobowych, docierają do prawej połowy serca i płuc. W płucach larwy wzrastają do 2 mm. Razem ze śluzem przedostają się przez oskrzela do tchawicy, dalej do gardła i do jelit.

Objawy kliniczne i przebieg naturalny glistnicy

U większości chorych glistnica przebiega bezobjawowo lub z łagodnymi objawami. Pierwsze mogą pojawić się już w okresie migracji larw do płuc, czyli po 4–15 dniach od zarażenia. Należą do nich:

• gorączka,
  
• dreszcze,
  
• duszność,
  
• kaszel,
  
• bóle w klatce piersiowej,
  
• plwocina z dużą ilością śluzu, czasami podbarwiona krwią.
  

Jeśli w tym czasie wykona się zdjęcie rentgenowskie (RTG) klatki piersiowej, widoczne są nacieki płucne. Poza tym istotnym odchyleniem w przypadku zakażeń pasożytniczych jest eozynofilia w badaniach krwi.

Dojrzałe glisty przechodzą do jelit 1,5–3 miesiące od zarażenia, wywołując następujące objawy:

• bóle brzucha,
  
• nudności, wymioty,
  
• biegunki lub zaparcia.
  

Zobacz także: Chroniczny ból brzucha – objawy jelita drażliwego

Glista ludzka wytwarza toksyny, które mogą oddziaływać na inne układy lub narządy. Mogą więc wystąpić objawy neurologiczne (bóle głowy, bezsenność, pobudzenie, drgawki) i objawy alergiczne (obrzęki powiek, astma, nieżyt nosa). Dzieci zarażone glistnicą wykazują zaburzenia w rozwoju.

Nietypowymi miejscami bytowania glistnicy są inne narządy jamy brzusznej – przewód trzustkowy, przewód żółciowy, moczowód, pęcherz moczowy itd. Glista ludzka jest w stanie również migrować do płuc, serca czy wątroby. We wszystkich strukturach może spowodować znaczne uszkodzenia, stany zapalne, zwężania, a nawet perforacje.

Bytujące w jelicie nicienie wydostają się na zewnątrz przez odbyt. Jeśli jednak u chorego dojdzie do wymiotów, pasożyty przedostają się do jamy ustnej, dróg oddechowych czy nawet nosa. Zdarzają się przypadki, ze skłębione glisty wywołują niedrożność dróg oddechowych i mogą doprowadzić do uduszenia.

Zobacz także: Dżuma – czy występuje w Polsce i w Europie? Jakie są objawy i jak się ją leczy?

Metody diagnostyczne glistnicy

Podstawowym badaniem wykorzystywanym do wykrycia Ascaris lumbricoides jest poszukiwanie jaj w kale w preparacie bezpośrednim. Pomocne w rozpoznaniu może być tez badanie ultrasonograficzne (USG) i RTG. W fazie płucnej obserwuje się eozynofilię w badaniach laboratoryjnych. W plwocinie można znaleźć eozynofile, rzadko larwy.

Jak uniknąć zakażenia glistą ludzką?

Podstawową zasadą profilaktyki glistnicy jest dokładne mycie warzyw, owoców, a przede wszystkim mycie rąk.

Leczenie glistnicy

Leczenie polega na doustnym przejmowaniu leków przeciwpasożytniczych, do których zalicza się pyrantel, albendazol, mebendazol. Istnieje wiele naturalnych metod odrobaczających, na przykład bazujących na ziołach. Jednak nie są one skuteczne bądź przynoszą krótkotrwały skutek (istnieje duże ryzyko nawrotu glistnicy).