W ostatnich latach często poruszanym tematem jest gluten i jego składowa gliadyna. Białka te stanowią przyczynę nietolerancji pokarmowych i odpowiadają za zaburzenia wchłaniania u osób cierpiących na celiakię. Powszechnie wykorzystywanymi badaniami w kierunku rozpoznania celiakii są testy serologiczne, pozwalające stwierdzić obecność przeciwciał przeciw gliadynie. Pakiet testów gliadyna IgA i gliadyna IgG to koszt około 100 zł.
Gliadyna – co to jest?
Gliadyna to rozpuszczalny w alkoholu rodzaj białek, zwanych prolaminami. Produktem chemicznego wiązania gliadyny i gluteniny jest gluten. Gluten składa się w 75–86% z gliadyny i gluteniny, w 10% z polisacharydów, w 8% z lipidów, w 2% ze składników mineralnych. Najwyższy poziom gliadyny występuje w pszenicy. Brak enzymów proteolitycznych u niektórych osób sprawia, że peptydy gliadyny działają alergizująco i powodują powstanie choroby trzewnej. Stąd też gliadyna określana bywa toksycznym fragmentem glutenu.
Czym są przeciwciała przeciw gliadynie?
Przeciwciała (składniki układu odpornościowego zdolne do rozpoznawania nieprzyjaznej dla organizmu substancji, wiązania jej i niszczenia) przeciw gliadynie to autoprzeciwciała będące odpowiedzią organizmu na obecne w zbożu białka. Przeciwciała przeciw gliadynie wywołują stan zapalny jelit i niszczą wyścielającą ją błonę śluzową. W konsekwencji pojawiają się zaburzenia wchłaniania. Chorzy skarżą się m.in. na: biegunkę, wzdęcia, spadek masy ciała, osłabienie, wyczerpanie, ból brzucha, owrzodzenia błony śluzowej jamy ustnej, bóle kostno-stawowe. U niektórych stwierdza się także niedokrwistość.
W jakim celu bada się przeciwciała przeciw gliadynie?
Testy gliadyna IgA i gliadyna IgG wykonuje się w celu wykrycia autoprzeciwciał powiązanych z chorobami glutenozależnymi, w tym zwłaszcza z chorobą trzewną. IgA i IgG to klasy przeciwciał produkowanych przez układ odpornościowy w odpowiedzi na obecność antygenów. W celiakii dochodzi do uszkodzenia (od umiarkowanego do poważnego stopnia) kosmków jelitowych w wyniku nieprawidłowej reakcji immunologicznej na znajdujące się w zbożu białka. Zmiany chorobowe koncentrują się przeważnie w górnej części jelita czczego lub dolnej części dwunastnicy.
Czy powinniśmy jeść produkty zawierające gluten? Odpowiesz znajdziesz w filmie:
Badanie przeciwciał przeciw gliadynie służy do oceny podjętego leczenia oraz przebiegu choroby. Ocenę ich poziomu powinno się wykonać zwłaszcza u osób zaliczanych do grupy podwyższonego ryzyka zachorowania na celiakię ze względu na predyspozycje genetyczne. Warto jest oznaczyć przeciwciała przeciwgliadynowe u osoby z objawami neurologicznymi lub psychiatrycznymi o niewyjaśnionym podłożu oraz w rozpoznaniu choroby Duhringa, określanej w nomenklaturze medycznej jako opryszczkowate zapalenie skóry (przewlekłe schorzenie skórne, przebiegające z tworzeniem pęcherzy). Badanie nadaje się do nadzoru testu obciążenia glutenem.
Badanie przeciwciał przeciw gliadynie
Materiałem do badań jest krew żylna, pobierana najczęściej z żyły łokciowej. Średni koszt badania poziomu przeciwciał gliadyna IgA i gliadyna IgG to 100 zł. Z kolei za gliadynowe badanie przeciwciał IgG lub IgA zapłaci się około 58 zł. Badania te są łatwo dostępne w większości laboratoriów. Na wynik badania w większości placówek medycznych oczekuje się około 14 dni roboczych. Nie ma konieczności bycia na czczo przed badaniem. Letnią porą około 30 minut przed pobraniem próbki do badania zaleca się wypicie szklanki niegazowanej wody lub niesłodzonej herbaty. Żeby możliwe było stwierdzenie przeciwciał przeciw gliadynie, przed badaniem nie powinno się wykluczać z diety pokarmów będących źródłem glutenu.
Interpretacja wyników przeciwciał przeciwko gliadynie
W przypadku osób zdrowych nie stwierdza się obecności przeciwciał przeciwko gliadynie klasy IgG. Z kolei dodatni wynik może świadczyć o rozpoznaniu celiakii, a przy stwierdzonej wcześniej chorobie o nieprzestrzeganiu diety bezglutenowej. Przeciwciała przeciw gliadynie klasy IgA nie występują u osób zdrowych, a ich rozpowszechnienie u osób z chorobą trzewną wynosi blisko 100%.
Autoprzeciwciała klasy IgA uważa się za bardziej swoiste. Badanie autoprzeciwciał klasy IgG stanowi wyłącznie dopełnienie testów IgA. Przeprowadzane bywa także w przypadku chorych z ogólnym niedoborem przeciwciał IgA. Niedobór IgA zdarza się w celiakii w około 2–3% przypadków i może powodować fałszywie ujemne wyniki badań serologicznych.
Gliadyna a tarczyca
Gliadyna a tarczyca to ostatnio często poruszana przez badaczy zależność. Część specjalistów jest zdania, że nietolerancja glutenu i jego obecność w diecie mogą stanowić przyczynę powstania zaburzeń w pracy tarczycy. Stan ten predysponuje do rozwoju choroby Hashimoto. Nawet do 30% osób z chorobą Hashimoto ma współistniejącą celiakię. Wykluczenie z diety glutenu spowodowałoby spadek przeciwciał atakujących komórki tarczycy. Wprowadzenie diety bezglutenowej przyczyniłoby się do przywrócenia równowagi układu immunologicznego.
Bibliografia:
Ścibor K., Ostrowska-Nawarycz L., Kopański Z. i wsp., Nietolerancja glutenu problemem zdrowotnym XXI wieku, „Journal of Clinical Healthcare”, 2015, 1, s. 18-24.