Gencjana po raz pierwszy wyprodukowana została w 1861 roku przez Charlesa Lautha, a do jej popularyzacji przyczynił się Georg Grubler. To preparat farmaceutyczny znany z właściwości antyseptycznych i osuszających. Niestety pozostawia plamy, które są trudne do usunięcia. Oprócz wskazań medycznych korzysta się z niej także w kosmetyce.

Czym jest gencjana?

Gencjana (z łac. Violetum Gentianae) zwana jest zwyczajowo fioletem goryczki, pioktaniną lub fioletem gencjanowym. To roztwór fioletu gencjanowego będącego mieszaniną fioletu metylowego i fioletu krystalicznego. W sprzedaży znajduje się zarówno gencjana wodna, jak i gencjana na spirytusie, w których stężenie składnika czynnego, jakim jest chlorek metylorozanilinowy (z łac. methylrosanilinii chloridum), wynosi przeważnie: 0,5%, 1%, 2%.

Ile kosztuje gencjana?

Gencjana to preparat farmaceutyczny mający postać ciemnofioletowej cieczy, nietworzącej osadu na dnie opakowania, o charakterystycznym zapachu. Za opakowanie 20 g wodnego roztworu gencjany 1% zapłacimy około 4,80 zł. Z kolei opakowanie 20 g roztworu gencjany na spirytusie 2% kosztuje średnio 5,90 zł. Preparat dostępny jest bez recepty w niemalże każdej aptece.

Wodny roztwór fioletu gencjanowego – wskazania do stosowania i działanie

Gencjana znana jest zwłaszcza z działania przeciwbakteryjnego (szczególnie wobec bakterii Gram-dodatnich), przeciwpasożytniczego, przeciwgrzybicznego (zwłaszcza wobec Candida albicans), wysuszającego, lekko ściągającego. Podkreślić należy, że nie działa na bakterie kwasoodporne, przetrwalniki grzybów i bakterii oraz słabo na bakterie Gram-ujemne. Preparat ogranicza wydzielanie ropy. Jednym z najbardziej znanych wskazań do stosowania gencjany jest ospa. Środek ogranicza ryzyko zakażeń bakteryjnych, osusza i odkaża krostki. Preparat wspomaga też leczenie ranek powstałych na kobiecych brodawkach piersiowych.

Gencjana znalazła zastosowanie jako środek antyseptyczny, którego działanie zwiększa się w środowisku zasadowym, w miarę wzrostu pH. Używa się go do dezynfekcji powierzchownych uszkodzeń błon śluzowych i skóry, zwłaszcza zaś do odkażania w stanach zapalnych skóry i owrzodzeniach. Polega ono na hamowaniu przebiegu glikolizy w komórkach drobnoustrojów, replikacji ich DNA i aktywności mitochondriów. Należy podkreślić, iż działanie antyseptyczne gencjany osłabia uwodniony krzemian glinu (bentonit).

Więcej na temat ospy i szczepienia przeciwko niej dowiecie się z filmu:

Fiolet gencjanowy – jak stosować w lecznictwie?

Fiolet gencjany wskazany jest do stosowania na skórę. Zmienione chorobowo miejsca przeciera się nasączonym płynem wacikiem. Z kolei w przypadku błon śluzowych po założeniu jednorazowych rękawiczek palec wskazujący owija się gazikiem, którym, po nasączeniu roztworem gencjany, smaruje się jamę ustną. Należy jednak pamiętać, że w tym przypadku używa się wyłącznie gencjany na wodzie.

Czym zmyć gencjanę ze skóry?

Naniesiona na skórę gencjana pozostawia ślad nawet przez kilka dni. Istnieje też wysokie ryzyko, że może trwale zabarwić odzież. Z tych względów przy jej aplikowaniu zalecana jest ostrożność. Roztwór fioletu gencjanowego zmyć można ze skóry za pomocą soku z cytryny. Z plamami poradzi sobie również mikstura powstała z połączenia octu i ciepłej wody w stosunku 1:2.

Gencjana – przeciwwskazania do stosowania

Przeciwwskazaniem do stosowania gencjany jest nadwrażliwość na którykolwiek ze składników preparatu – po zastosowaniu fioletu gencjanowego mogą w takim przypadku wystąpić reakcje alergiczne. Przeciwwskazania obejmują także głębokie, rozległe uszkodzenia skóry, które wymagają pomocy chirurgicznej oraz rany ziarninujące lub wrzodziejące zmiany w obrębie twarzy. Używanie fioletu gencjanowego przez kobiety w ciąży i karmiące piersią możliwe jest wyłącznie za zgodą lekarza. Nie powinny go stosować chorzy na porfirię (schorzenie charakteryzujące się nadprodukcją i nadmierną akumulacją porfiryn). Dodatkowo gencjany na spirytusie nie używa się na błony śluzowe.

Gencjana – działanie niepożądane

Za częste i zbyt długie stosowanie gencjany na skórę lub błony śluzowe może wywołać podrażnienia i/lub owrzodzenia. Dodatkowo używanie gencjany na pleśniawki jamy ustnej przyczynić się może do silnego podrażnienia śluzówek górnych dróg oddechowych, a to z kolei do zaburzenia akcji oddechowej.

Gencjana w kosmetyce – zmiana koloru włosów

Gencjana oprócz zastosowania leczniczego używana jest w kosmetyce. Okazuje się pomocna w likwidowaniu pojawiających się na włosach blond żółtych refleksów. Preparat nadaje im chłodny (popielaty) odcień. Gencjanę można dodać do maski na włosy lub użyć w formie płukanki. Barwnik jest bardzo mocny, więc zazwyczaj wystarczy jedna kropla. Bardziej podatne na zabarwienie są włosy suche, więc przed zastosowaniem fioletu należy je mocno nawilżyć. Jednakże niewskazane jest zbyt częste jego używanie, gdyż może wysuszać włosy. Po aplikacji należy zadbać o ich nawilżenie.

Bibliografia:

1. Bednarek A., Profilaktyka ospy wietrznej u dzieci – implikacje dla edukacji pielęgniarskiej, „Nowa Pediatria”, 2015, 19(1), s. 25-30.

2. Streszczenia X Sympozjum, „Przegląd Dermatologiczny”, 2015, 102(2), s. 73-154.

3. Gowin E., Horst-Sikorska W., Czy trzeba bać się ospy wietrznej?, „Farmacja Współczesna”, 2012, 2, s. 132-136.