Fosfataza kwaśna jest enzymem odpowiedzialnym za rozkład związków fosforanowych. Występuje w surowicy ludzkiej, ponieważ wydzielana jest przez płytki krwi, erytrocyty, nerki, trzustkę, prostatę, jelita czy komórki kostne (osteoklasty).
Co to jest fosfataza kwaśna?
Fosfataza kwaśna jest naturalnie produkowanym przez organizm enzymem. Źródłem jego są prostata, osteoklasty (określone komórki kostne), niektóre elementy morfotyczne krwi jak krwinki czerwone czy płytki, a także wydzielany jest przez trzustkę, jelita i nerki. Fosfataza kwaśna ma białkową budowę i wpływa na różne procesy zachodzące w organizmie.
Zadaniem tego enzymu jest rozkład estrów fosforanowych w organizmie. Oznaczany jest on w sytuacji podejrzenia chorób prostaty, w tym nowotworu prostaty czy jej zapalenia, bądź łagodnych rozrostów, choroby Pageta czy choroby Gauchera, stanowiących choroby metaboliczne kości. Fosfataza kwaśna oznaczana jest również przy podejrzeniu chorób układu kostnego, bólu bądź patologicznych złamań kości, zmian w obrazie radiologicznym w układzie kostnym czy przy zaburzeniach poziomu wapnia we krwi. U dzieci stężenie fosfatazy jest znacznie większe niż u dorosłych.
Fosfataza kwaśna – rodzaje
Fosfataza kwaśna nie jest jednolitym enzymem. Wyróżnia się kilka jego frakcji. Pierwsza to frakcja kostna wydzielana przez osteoklasty, czyli wyspecjalizowane komórki kostne. Przez gruczoł krokowy wydzielana jest frakcja sterczowa. Trzecim typem jest fosfataza kwaśna wydzielana przez pozostałe typy komórek. Jest magazynowana w lizosomach, dlatego też określana jest enzymem znacznikowym lizosomów.
Jak wygląda badanie fosfatazy kwaśnej?
Badanie poziomu fosfatazy kwaśnej wykonywane jest na czczo, czyli co najmniej 8 godzin po ostatnim posiłku, z krwi żylnej. Pobiera się ją najczęściej z okolic dołu łokciowego. Należy zwrócić uwagę na to, by bezpośrednio przed zleceniem badań krwi nie wykonywać badania per rectum. Przezodbytowe badanie prostaty powoduje bowiem fałszywie wysoki wynik badania fosfatazy kwaśnej we krwi. Poziom fosfatazy kwaśnej we krwi jest uzależniony również od wieku badanego. Ze względu na to, że enzym ten bierze udział w procesie wzrastania aż do ukończenia okresu dojrzewania, wydzielany jest w większej ilości, a tym samym wynik jest wyższy niż u dorosłych. Całkowita czynność fosfatazy kwaśnej u osób dorosłych wynosi 30–90 nmol/l/s. Przy czym przeszło połowę stanowi frakcja sterczowa fosfatazy kwaśnej. U dorosłych norma fosfatazy kwaśnej wynosi 0,1–0,63 U/l, natomiast u dzieci 0,67–1,07 U/l.
Nieprawidłowy poziom fosfatazy kwaśnej
Niewłaściwy wynik kwaśnej fosfatazy może mieć związek z wieloma chorobami, nie jest to więc badanie swoiste i pozwalające na postawienie diagnozy bez badań uzupełniających. Wynik nieprawidłowy może występować w przebiegu infekcji, niedokrwistości, zapaleń naczyń żylnych, w chorobach nowotworowych (w tym nowotwory prostaty, rak jelita).
Nadmiar fosfatazy kwaśnej może świadczyć o chorobach gruczołu krokowego bądź być wynikiem podrażnienia prostaty podczas badania. Fosfataza kwaśna może być wyższa przy nadmiernym rozpadzie elementów morfotycznych krwi, nadczynności przytarczyc, osteoporozie czy chorobach metabolicznych kości.