Ofiarą fitoreksji padają najczęściej kobiety, choć problem może dotyczyć także mężczyzn. W ich przypadku częściej jednak występuje analogiczne zaburzenie zwane bigoreksją. Polega ono na chorobliwym dążeniu do osiągnięcia perfekcyjnej muskulatury.

Fitoreksja – zaburzenie nerwicowe

Fitoreksja to pojęcie, które pojawiło się wraz z wykreowanym przez media ideałem figury oraz powiązaną z nim modą na fitness i różnego typu diety. Oczywiście nie ma nic niewłaściwego w zabiegach służących wypracowaniu czy utrzymaniu smukłej sylwetki. Przeciwnie, prawidłowa waga, odpowiedni styl żywienia i regularna aktywność fizyczna to zalecany przez lekarzy i dietetyków sposób na zachowanie zdrowia. We wszystkim jednak należy zachować umiar. Problem fitoreksji dotyczy osób, które na skutek różnych problemów psychicznych przekraczają granicę zdrowego rozsądku w dążeniu do pożądanego wyglądu.

Fitoreksja uznawana jest za rodzaj dysmorfofobii, czyli zaburzenia nerwicowego, którego główny objaw stanowi przekonanie o pewnym defekcie ciała i związanym z nim nieestetycznym wyglądzie. Problem ten w rzeczywistości zazwyczaj nie istnieje albo jest nieznaczny, niedostrzegany przez otoczenie. Osoba z dysmorfofobią zaś uważa się za nieatrakcyjną i nie jest w stanie zaakceptować swojego ciała. Niezależnie od obiektywnych efektów działań zmierzających do poprawy wyglądu, nieustannie podejmuje kolejne. W przypadku fitoreksji są to przekraczające potrzeby organizmu ćwiczenia fizyczne oraz restrykcyjna dieta o zbyt niskiej wartości kalorycznej.

Przyczyny fitoreksji

Bezpośrednią przyczyną fitoreksji jest kult zgrabnego, wysportowanego ciała. Prezentowany w mediach ideał bywa trudny do osiągnięcia. Co więcej, perfekcyjny wygląd modelek czy celebrytów często jest zasługą operacji plastycznych. Mimo to promowany kanon piękna kształtuje opinię publiczną. Coraz więcej osób ma problem z akceptacją swojego ciała. Przyczyną są standardy panujące w ich środowisku oraz presja otoczenia. Częściej jednak na fitoreksję cierpią ludzie z doskonałą figurą. Zasadniczym źródłem zaburzenia nie jest bowiem wygląd, lecz problemy psychiczne jednostki.

Zaburzenia związane z postrzeganiem własnego ciała są wynikiem lęku wywołanego brakiem pewności siebie, niskim poczuciem własnej wartości. U podłoża fitoreksji tkwią negatywne doświadczenia z okresu dzieciństwa – zaburzone relacje z rodzicami (spowodowane niedostatkiem ich uwagi, bezwarunkowej miłości lub nadopiekuńczością) i problemy z akceptacją w grupie rówieśniczej.

Zobacz także: Ortoreksja – definicja, objawy, testy i leczenie zaburzenia żywienia

Objawy fitoreksji

Osoba dotknięta fitoreksją skoncentrowana jest na sobie i swoich wysiłkach zmierzających do osiągnięcia perfekcyjnej sylwetki. Na ćwiczenia przeznacza większość wolnego czasu, rezygnując z realizowania innych zainteresowań i spotkań z przyjaciółmi. Jest sfrustrowana, kiedy musi opuścić zaplanowany trening, choć robi to tylko w wyjątkowych sytuacjach. Najczęściej ćwiczy nawet mimo objawów przetrenowania, po kontuzji lub w czasie innej choroby. Nieustannie obserwuje swoje ciało krytycznym okiem, porównując je do uznawanego przez siebie ideału. Fitorektyka nie interesują opinie ani rady innych ludzi. Jest głuchy na ich zapewnienia, że wygląda doskonale. Dąży do stanu, w którym sam zaakceptuje swój wygląd, choć taka sytuacja nigdy nie następuje. Będąc niezadowolonym z efektów, fitorektyk wydłuża czas treningu lub podnosi poziom trudności wykonywanych ćwiczeń. Eksperymentuje także z dietą, co w praktyce oznacza zmniejszanie jej wartości kalorycznej i eliminowanie różnych produktów.

Jak zdrowo i bezpiecznie pozbyć się zbędnych kilogramów? Dowiesz się tego z filmu:

Skutki fitoreksji

Fitoreksja to bardzo niebezpieczne zaburzenie. Przede wszystkim prowadzi do szeregu dolegliwości somatycznych powodowanych przez przetrenowanie organizmu i niedobory pokarmowe, np. zaburzeń snu, metabolizmu, gospodarki hormonalnej, spadku odporności, wyższej podatności na urazy. Paradoksalnie u osób dotkniętych fitoreksją dochodzić może także do spadku masy mięśniowej, co wiąże się z ujemnym bilansem kalorycznym. Morderczy trening i niedoborowa dieta powodują także problemy z koncentracją, zmniejszają odporność na stres, a brak satysfakcji z ich efektów może stać się początkiem depresji.

Leczenie fitoreksji

Fitorektycy rzadko dobrowolnie podejmują leczenie, ponieważ swojego dążenia do idealnej sylwetki nie uważają za problem. Bezwzględnie jednak wymagają specjalistycznego wsparcia. Tak jak w przypadku innych zaburzeń nerwicowych zaleca się w fitoreksji terapię poznawczo-behawioralną służącą modyfikacji zachowań i sposobu myślenia pacjenta. Niezbędne jest także wzmacnianie jego poczucia wartości, niekiedy – przepracowanie negatywnych doświadczeń z dzieciństwa. Często wskazane jest połączenie terapii z leczeniem farmakologicznym opartym o preparaty przeciwdepresyjne z grupy selektywnych inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny.

Bibliografia:

1. J. Mellibruda, Nałogowa osobowość naszych czasów [w:] Charaktery, nr 1, Kielce 1997.

2. P. Michalska, D, Kukuła, Healthism – kult zdrowia czy współczesne zagrożenie behawioralne? [w:] Zagrożenia i problemy cywilizacyjne XXI w. – przegląd i badania, Lublin 2017, s. 7–17.