Żelazo jest w naszym organizmie odpowiedzialne za tworzenie czerwonych krwinek oraz jakość funkcjonowania układu odpornościowego. Stąd u osób w grupie podwyższonego ryzyka - z podejrzeniem niedokrwistości na skutek niedoboru żelaza bądź zbyt wysokim jego stężeniem - istnieje potrzeba oznaczenia poziomu ferrytyny.

Ferrytyna - rodzaj badań i ich koszt

Podstawowym badaniem w przypadku podejrzenia niedokrwistości jest badanie krwi. Jeżeli na podstawie morfologii zostaje stwierdzone obniżenie poziomu hemoglobiny i hematokrytu, niezbędne jest oznaczenie ferrytyny. Badanie to można wykonać w każdym punkcie pobrań czy w laboratorium, do którego można udać się ze skierowaniem od lekarza rodzinnego, specjalisty bądź prywatnie. Przed badaniem należy skonsultować z lekarzem przyjmowane leki oraz suplementy diety, ponieważ mogą wpływać na uzyskane wyniki, decydując o ich podwyższonych lub obniżonych w stosunku do normy wartościach. Aby uzyskać miarodajny wynik badania, należy oddawać krew na czczo.

Koszt badania jest uzależniony od liczby i rodzaju parametrów, które mają zostać oznaczone z pobranej próbki. Oznaczenie wartości samej ferrytyny to wydatek około 20 zł, ale zazwyczaj oznacza się jednocześnie kilka wskaźników gospodarki żelazem, które składają się na koszt całkowity.

Zobacz film i dowiedz się które produkty spożywcze zawierają najwięcej żelaza:

Kiedy oznaczamy stężenie ferrytyny?

Badanie ferrytyny pozwala trafniej określić przyczynę niedokrwistości, niż w przypadku wykonania samego badania stężenia żelaza. Wskazaniami do oznaczenia ferrytyny są: próba zdiagnozowania przyczyn niedoboru żelaza, zróżnicowanie niedokrwistości, diagnostyka nadmiaru żelaza czy kontrola u osób poddawanych suplementacji tym pierwiastkiem (np. sportowców, dawców krwi, kobiet w ciąży). W większości przypadków wraz z ferrytyną zaleca się również oznaczenie innych parametrów powiązanych z gospodarką żelazem w organizmie, m.in. transferyny oraz TIBC (ang. total iron binding capacity, całkowita zdolność wiązania żelaza), w celu wykrycia lub oceny ciężkości niedoboru lub nadmiaru żelaza.

Ferrytyna - norma

Wartości referencyjne stężenia ferrytyny są uzależnione od płci i wieku badanej populacji. Dla osób dorosłych określa się je na poziomie:

•  kobiety: 10-200 µg/l,
  
•  mężczyźni: 15-400 µg/l.
  

Nadmiar ferrytyny może być spowodowany nadmiarem żelaza w organizmie na skutek hemochromatozy, hemosyderozy. Może wynikać z zapalenia bądź zakażenia, wytwarzania ferrytyny przez tkanki nowotworowe, jej uwolnienia z rozpadających się komórek czy różnego rodzaju patologii wątroby.

Niski poziom ferrytyny spowodowany jest głównie niedoborem żelaza w organizmie. 

Niedobór żelaza - objawy

Należy pamiętać, że wahania poziomu żelaza w organizmie nie powodują nagłych i ostrych dolegliwości, które skłaniają do natychmiastowej konsultacji z lekarzem, ale wywołują zespoły objawowe, które powinny wzbudzić zaniepokojenie cierpiącej na nie osoby.

We wczesnej fazie niedobór żelaza nie powoduje żadnych uciążliwych objawów. Jeżeli nie towarzyszy mu dodatkowe schorzenie, które jest regularnie monitorowane przez lekarza, objawy mogą wystąpić dopiero wtedy, gdy poziom stężenia hemoglobiny spadnie poniżej wartości około 10 g/dl, ponieważ do tego czasu organizm będzie prowadził gospodarkę żelazem z nagromadzonych zapasów. Dopiero przy niskim wskaźniku w morfologii krwi lekarz zleca dodatkowe oznaczenie ferrytyny oraz pozostałych wskaźników gospodarki żelazem.

Do najczęstszych objawów niedokrwistości spowodowanej niedoborem żelaza należą:

•  przewlekłe zmęczenie
  
•  osłabienie,
  
•  zawroty i bóle głowy. 
  

Przy pogłębionym niedoborze żelaza objawami towarzyszącymi mogą być: duszności, dzwonienie w uszach, senność i drażliwość. W przypadku ciężkiej niedokrwistości mogą się pojawić bóle w klatce piersiowej czy zaburzenia pracy serca. W przypadku dzieci zaniepokojenie rodziców powinno wzbudzić upośledzenie zdolności poznawczych czy utrzymujące się trudności w nauce. Objawami charakterystycznymi dla niedoboru żelaza są także: spaczone łaknienie (potrzeba spożywania substancji typu: glina, kreda, ziemia, lukrecja), uczucie palenia na języku, wygładzenie powierzchni języka, pęknięcia kącików ust oraz łyżeczkowate wgłębienia paznokci.

Nadmiar poziomu żelaza - objawy

Kumulacja żelaza może objawiać się w różny sposób u poszczególnych osób, ale cechą charakterystyczną jest to, że dolegliwości będą pogłębiać się z czasem. Najczęściej niepokój powinny wzbudzić narastające i utrzymujące się:

•  bóle stawów,
  
•  zmęczenie i osłabienie,
  
•  brak energii,
  
•  bóle brzucha,
  
•  zanik libido,
  
•  zaburzenia pracy serca.
  

Warto wiedzieć, że ferrytyna znajduje się głównie wewnątrz komórek, a tylko w niewielkich ilościach - we krwi. W przypadku uszkodzenia narządów zawierających ferrytynę jej stężenie w krwi będzie wysokie niezależnie od faktycznych jej zasobów w organizmie.