Fobia to lęk irracjonalny – dotyczy sytuacji i obiektów, które nie stanowią rzeczywistego zagrożenia. Osoby dotknięte takim zaburzeniem zwykle doskonale zdają sobie z tego sprawę. Nie są jednak w stanie zapanować nad objawami lęku, spośród których szczególnie uciążliwe są różnego typu dolegliwości wegetatywne. Ergofobia jest poważną przypadłością, która może w znaczny sposób komplikować życie.

Objawy ergofobii

Strach przed pracą może mieć różne nasilenie i niekiedy bywa uzasadniony. Odczuwają go osoby na szczególnie odpowiedzialnych stanowiskach albo wykonujące swoje obowiązki z narażeniem życia. W takich przypadkach nie mówi się jednak o ergofobii. Ta objawia się silnym niepokojem w codziennych, na pozór niewiążących się z żadnym ryzykiem sytuacjach – silny stres jest wywoływany przez przebywanie w miejscu pracy i podejmowanie rutynowych obowiązków. Przyczyną dyskomfortu może być obcowanie z wszelkimi przedmiotami i sytuacjami, które kojarzą się z życiem zawodowym. Często także lęk pojawia się przed pójściem do pracy (w drugiej połowie weekendu czy przed końcem urlopu) lub na samą myśl o takiej konieczności.

Objawy ergofobii mogą występować w związku z konkretnym miejscem zatrudnienia lub mieć charakter ogólny, niezależny od wykonywanego zawodu czy osoby pracodawcy. W tym drugim przypadku charakterystyczny jest lęk przed podjęciem pracy, jaki dotyka bezrobotnych – nawet wysłanie aplikacji czy rozmowa kwalifikacyjna jest dla nich przyczyną ogromnego stresu.

Stany lękowe w ergofobii nie różnią się od tych, które towarzyszą wszelkim zaburzeniom nerwicowym. Uporczywy, paraliżujący lęk obniża samopoczucie i wiąże się z szeregiem nieprzyjemnych objawów wegetatywnych, takich jak kołatanie serca, duszność, uderzenia gorąca, drżenie kończyn, zawroty głowy, nudności, wymioty, biegunki. Utrzymujący się przez dłuższy czas stres często powoduje różnego typu dolegliwości bólowe, prowadzi do zaburzeń snu czy apetytu. Wpływa też niekorzystnie na sprawność procesów poznawczych (zdolność koncentracji czy zapamiętywania), co odbija się na efektywności pracy i pogłębia związany z nią dyskomfort.

Przyczyny lęku przed pracą

Na ergofobię składa się zwykle szereg przyczyn, spośród których za najistotniejsze uznaje się uwarunkowania psychospołeczne. Zaburzenie dotyczy osób o niskim poczuciu własnej wartości, zmagające się różnego typu problemami psychicznymi, których konsekwencją jest lęk przed odpowiedzialnością, krytyką czy odrzuceniem.

Lęk przed pracą może mieć początek już w okresie dzieciństwa. Często stanowi kontynuację fobii szkolnej, występującej u dzieci, wobec których opiekunowie mają zbyt wysokie wymagania lub – przeciwnie – są nadmiernie opiekuńczy. Strach przed pracą niejednokrotnie towarzyszy fobii społecznej powstającej na tle deficytu miłości i poczucia bezpieczeństwa w domu rodzinnym czy przykrych sytuacji w relacjach rówieśniczych.

Ergofobia niekiedy rozwija się u dorosłych na skutek negatywnych doświadczeń związanych z życiem zawodowym. Dotyka osoby, które dotkliwie przeżyły niepowodzenie przy realizacji służbowych obowiązków, były ofiarą mobbingu czy niespodziewanie utraciły pracę. Szczególnym przypadkiem ergofobii jest niechęć do pracy wynikająca ze specyfiki miejsca zatrudnienia (np. złej atmosfery w zespole) lub niewłaściwie wybranego zawodu. W takich sytuacjach fobię relatywnie łatwo jest pokonać (zmieniając pracę), o ile udaje się zidentyfikować przyczynę lęku.

Skąd się biorą lęki? Dowiesz się tego z filmu:

Jak leczyć ergofobię?

Ergofobia utrudnia wykonywanie zawodowych obowiązków, często skutkuje utratą zatrudnienia. To z kolei podkopuje poczucie własnej wartości ergofobika, komplikuje jego relacje społeczne, pogarsza sytuację materialną. Problemy w życiu zawodowym mogą prowadzić do depresji oraz szeregu dolegliwości somatycznych. W związku z tym objawów ergofobii nie wolno lekceważyć. Zaburzenie to można skutecznie leczyć.

Podstawą terapii jest postawienie trafnej diagnozy. W niektórych przypadkach niezbędne okazuje się przepracowanie wewnętrznych konfliktów czy traumatycznych doświadczeń pacjenta. Najczęściej jednak skuteczne okazują się metody terapii poznawczo-behawioralnej. Jej celem jest weryfikacja błędnych, nieprzystosowawczych sądów i postaw ergofobika oraz zastąpienie ich takimi, które umożliwią mu funkcjonowanie w środowisku pracy. Cel ten można osiągnąć np. poprzez technikę desensytyzacji, czyli stopniowego konfrontowania pacjenta ze stresogenną sytuacją, co w bezpiecznych warunkach terapii pozwala wyćwiczyć nowe, zdrowe reakcje. Istotna jest także psychoedukacja – pogłębianie wiedzy ergofobika na temat mechanizmów zaburzeń nerwicowych.

Pomocniczymi metodami w leczeniu ergofobii są relaksacja czy trening oddechowy – uczą pacjenta panować nad wegetatywnymi objawami lęku. W przypadku jego nasilonych objawów leczenie można uzupełnić farmakoterapią opartą o preparaty przeciwlękowe lub przeciwdepresyjne.

Bibliografia:

1. A. Beck, G. Emery, Anxiety Disorders and Phobias: A Cognitive Perspective, New York 2005.

2. E. J. Bourne, Lęk i fobia. Praktyczny podręcznik dla osób z zaburzeniami lękowymi, tł. R. Andruszko, Kraków 2011.