O dyslipidemii mówimy wówczas, kiedy w osoczu krwi stężenie lipidów i lipoprotein jest nieprawidłowe. Najbardziej pożądany poziom lipidów we krwi to:

• cholesterol całkowity poniżej 200 mg/dl
  
• cholesterol frakcyjny HDL: mężczyźni powyżej 40 mg/dl, kobiety powyżej 50 mg/dl
  
• cholesterol frakcji LDL poniżej 100 mg/dl oraz 70 mg/dl dla cukrzyków i osób z chorobami serca
  
• trójglicerydy poniżej 150 mg/dl
  

Cholesterol i trójglicerydy, które są lipidami, pełnią w organizmie wiele ważnych funkcji. Kiedy poziom tych lipidów we krwi jest zbyt duży lub zbyt niski, mamy do czynienia z zaburzeniami metabolicznymi, czyli dyslipidemią. Choroba zaniedbana i nieleczona może być przyczyną dalszych powikłań, takich jak choroba wieńcowa, udar niedokrwienny mózgu, miażdżyca tętnic obwodowych.

Dyslipidemia – jak zdiagnozować?

W celu zdiagnozowania dyslipidemii, konieczne jest wykonanie lipidogramu, czyli oznaczenie poziomu trójglicerydów, cholesterolu całkowitego oraz frakcji HDL. Takie badanie powinno być rutynowo wykonywane u kobiet po 50 roku życia, mężczyzn po 40 roku życia oraz u osób z takimi schorzeniami, jak niedokrwienność serca, otyłość brzuszna, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy i choroba nerek. U osób młodszych wystarczające jest rutynowe badanie cholesterolu i jego stała kontrola co kilka lat (przy prawidłowych wynikach).

Rodzaje dyslipidemii

W praktyce klinicznej wyróżnia się trzy rodzaje dyslipidemii:

• hipercholesterolemię (zwiększone stężenie LDL-C w osoczu/surowicy)
  
• dyslipidemię aterogenną (zwiększone stężenie TG, małe stężenie HDL-C i nieprawidłowe cząsteczki LDL)
  
• zespół chylomikronemii (obecność chylomikronów w osoczu i zwiększone stężenie trójglicerydów oraz cholesterolu)
  

Hipercholesterolemia może być pierwotna, czyli uwarunkowana genetycznie lub wtórna – pojawia się przy niedoczynności tarczycy, zespole nerczycowym, przewlekłej niewydolności nerek czy chorobach wątroby. Objawami tego typu dyslipidemii są żółtaki, czyli złogi cholesterolu lub innych cząstek tłuszczowych oraz rąbek starczy rogówki. Leczenie tej dyslipidemii to przede wszystkim odpowiednia dieta, zmiana stylu życia poprzez zwiększenie aktywności fizycznej oraz leki hipolipemizujące. Przy leczeniu dietetycznym należy ograniczyć spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu.

Dyslipidemia aterogenna nie ma charakterystycznych objawów. Grupą ryzyka, w której to schorzenie może wystąpić, są osoby otyłe lub z nadwagą i u których stwierdzono cukrzycę typu 2 z insulionoodpornością. Przy leczeniu dyslipidemii aterogennej najważniejsze jest uzyskanie odpowiedniego poziomu stężenia LDL-C poprzez redukcję wagi, aktywność fizyczną i odpowiednią dietę. Do najważniejszych zaleceń dietetycznych przy tym typie dyslipidemii należą: zmniejszenie spożycia węglowodanów, a zwłaszcza łatwo przyswajalnych cukrów prostych. Ważne jest również wyeliminowanie z diety alkoholu. Należy natomiast zwiększyć ilość produktów bogatych w jednonienasycone kwasy tłuszczowe oraz kwasy tłuszczowe omega-3 (oleje rybne).

Przy chylomikronemii mamy do czynienia z nieprawidłowym stężeniem trójglicerydów, a jej główne objawy to napadowy ból brzucha. W cięższych przypadkach może prowadzić do ostrego zapalenia trzustki. Leczenie chylomikronemii opiera się na doborze odpowiedniej diety ubogotłuszczowej i bezalkoholowej oraz zwiększenie aktywności fizycznej.

Dyslipidemia – dieta

Jedną z głównych przyczyn zaburzeń związanych ze stężeniem lipidów we krwi są złe nawyki żywieniowe, które prowadzą do nadwagi lub otyłości oraz mało aktywny tryb życia. Czynnikami zagrożenia są również alkohol, papierosy i uwarunkowania genetyczne. Dlatego też najskuteczniejszą metodą walki z dyslipidemią jest świadoma dieta. Najważniejszą zasadą, przy każdym rodzaju dyslipidemii, jest w pierwszej kolejności ograniczenie spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych oraz izomerów, czyli tłuszczów „trans”. Zatem osoby ze stwierdzoną dyslipidemią powinny wyeliminować z diety wyroby czekoladowe, chipsy, wszelkiego rodzaju żywność w proszku, gotowe wyroby cukiernicze, fast foody, słodkie napoje gazowane, białe pieczywo i twarde margaryny. Powinno się też zminimalizować spożycie cholesterolu poniżej 200 mg/dobę, czyli ograniczyć spożywanie jajek i wędlin podrobowych. Niewskazane jest również spożywanie węglowodanów łatwoprzyswajalnych, czyli fruktozy i glukozy. Do diety warto wprowadzić stanole i sterole roślinne (ich najbogatszym źródłem są oleje roślinne zawarte w produktach, takich jak migdały, orzechy, kiełki pszenicy, nasiona strączkowe, nasiona sezamu, przetwory zbożowe).

Dieta to jedna z metod leczenia dyslipidemii, ale nie można zapomnieć o aktywności fizycznej i zmianie trybu życia. U osób z nadwagą konieczna jest redukcja wagi. Ważne jest też leczenie farmakologiczne zlecone przez lekarza prowadzącego.