Dysfagia najczęściej występuje u dzieci i osób starszych. Mylnie przypisuje się ją silnym emocjom lub zaburzeniom psychicznym, jednak zwykle nie ma z nimi nic wspólnego. Po zaobserwowaniu tego objawu należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza w celu ustalenia prawdziwej przyczyny problemu.

Co to jest dysfagia?

Połykanie pokarmu należy do elementarnych czynności naszego organizmu. Bez niego niemożliwe byłoby przyswajanie pożywienia i płynów, co błyskawicznie doprowadziłoby do odwodnienia lub niedożywienia. Połykanie jest procesem mimowolnym i nie wymaga od nas szczególnego skupienia, toteż zwykle nie zwracamy na nie szczególnej uwagi. Jest jednak bardzo skomplikowane i wiąże się ze skoordynowaną pracą wielu mięśni i narządów – udział biorą w nim m.in. mięśnie twarzy, język, gardło, przełyk i mięśnie oddechowe. Nad całym procesem czuwa ośrodkowy układ nerwowy i to zwykle problemy z nim przekładają się na dysfagię, czyli zaburzenia połykania. Chory może skarżyć się na utrudnione przełykanie, często wydaje mu się, że część pokarmu zalega w przełyku.

Dysfagia – przyczyny

Proces połykania przebiega etapowo – poszczególne fazy i patologie charakterystyczne dla ich trwania mają odzwierciedlenie w odpowiedniej klasyfikacji:

• Faza ustno-gardłowa – to pierwszy etap przełykania, w którym układ nerwowy koordynuje pracę mięśni w celu przemieszczenia pokarmu do przełyku. Za wystąpienie tego rodzaju dysfagii odpowiadają najczęściej choroby ośrodkowego układu nerwowego, w tym udar, stwardnienie rozsiane czy guzy mózgu. Może do niej doprowadzać również cukrzyca, zapalenie mięśni albo choroby nowotworowe – guzy krtani i tarczycy.
  
• Faza przełykowa – dochodzi do niej, kiedy pokarm znajduje się w przełyku. Dalszy ruch kęsów nie jest już od nas zależny i odbywa się mimowolnie. Najczęściej doprowadza do niego przeszkoda mechaniczna – guzy nowotworowe, ciała obce znajdujące się w przełyku, następstwa poparzeń i zażywania niektórych leków.
  

Aby właściwie zdiagnozować istotę problemu, należy dokładnie przyjrzeć się objawom towarzyszącym dysfagii i przeprowadzić szereg badań. Zaburzenia połykania bardzo często łączą się z nowotworami jamy ustnej, gardła, przełyku i języka, mogą być także powodowane przez inne guzy, znajdujące się w obrębie przełyku. Oprócz tego często obserwuje się je w przebiegu choroby Parkinsona, miastenii, pląsawicy Huntingtona i stwardnienia zanikowego bocznego.

Dysfagia – objawy

Chociaż dysfagia sprowadza się do zaburzeń połykania, jest związana również z szeregiem innych objawów. Chorzy zwykle skarżą się na:

• chrypkę,
  
• świszczący oddech,
  
• czkawkę,
  
• kaszel – to objaw problemów z przełykiem,
  
• nieprzyjemny zapach z ust związany z zaleganiem pokarmu,
  
• ból w czasie przełykania,
  
• zgagę – najpowszechniejszy objaw choroby refluksowej.
  

Leczenie dysfagii

Leczenie dysfagii przede wszystkim wiąże się z koniecznością usunięcia problemu, który do niej doprowadza. Najważniejsza okazuje się prawidłowa diagnostyka. W przypadku występowania guzów w sąsiedztwie przełyku należy je usunąć, podczas refluksu żołądkowo-przełykowego stosuje się leki zobojętniające. W przebiegu poważnych i skomplikowanych chorób neurologicznych ważne jest nie tylko wyleczenie pierwotnego problemu i specjalistą zajmującym się problemami żywieniowymi. Choremu można pomóc poprzez ułatwienie przełykania w dysfagii – należy przygotowywać potrawy o odpowiedniej, rzadkiej konsystencji, otoczyć go zrozumieniem i zapewnić komfort psychiczny.

Dysfagia u dzieci

Na dysfagię mogą cierpieć również dzieci. W ich przypadku przyczynami bywają nie tylko zaburzenia neurologiczne, ale także problemy z niewłaściwym ukształtowaniem mięśni twarzoczaszki lub opóźnienie rozwoju. Dysfagia u dzieci jest szczególnie niebezpieczna – w przeciwieństwie do osób dorosłych, niemożliwe staje się wskazanie niektórych objawów, poza tym wrażliwy organizm niemowlaka jeszcze szybciej ulega odwodnieniu lub niedożywieniu. Aby zapobiec poważnym konsekwencjom, należy uważnie przyglądać się dziecku. Powodem do zaniepokojenia powinna być zaburzona motoryka warg, języka i szczęki przy przejściu na pokarm stały. Jeżeli coś wzbudza podejrzenia rodzica, powinien on niezwłocznie skonsultować się z pediatrą.

Dysfagia u osób starszych

Dysfagia często pojawiają się wraz z wiekiem i jest związana z osłabieniem mięśni biorących udział w przełykaniu pokarmu. W takim przypadku należy zadbać o formę posiłków – ich konsystencja powinna ułatwiać połykanie, porcje nie mogą być zbyt duże, jednak zbilansowane kaloryczne, tak aby w odpowiedni sposób odżywiać chorego. Znaczne problemy podczas dysfagii u osób starszych powoduje również spożywanie napojów – aby ułatwić ich przyjmowanie, można je zagęścić. Ponadto apteki oferują specjalne preparaty odżywcze, przeznaczone dla osób z zaburzeniami połykania.