Słowo dermografizm pochodzi od greckich słów derma – skóra i graphia – pisanie. Oddaje to charakter schorzenia – na skórze pacjentów po niewielkim nawet podrażnieniu powstają miejscowe ślady o typie zaczerwienienia, zbielenia albo pokrzywki, które mogą również powodować swędzenie. Objawy znikają szybko, nie pozostawiają śladów.

Dermografizm czerwony

Dermografizm czerwony jest najbardziej zbliżony do prawidłowej reakcji skóry na bodziec. Po uciśnięciu, zadrapaniu, silnym chwycie ręką przez drugą osobę na skórze pojawia się typowe w takich przypadkach zaczerwienienie. Towarzyszy mu jednak niewspółmierny do siły bodźca obrzęk powłok, powodujący uniesienie skóry, a czasami świąd. Zmiany te mają charakter podobny do obserwowanych po oparzeniu pokrzywą albo ukłuciu przez komara. W ciągu kilku godzin zanikają bez pozostawienia śladów (chyba że uraz spowodował mechaniczne uszkodzenie powłok).

Dermografizm biały – objawy

Dermografizm biały jest zespołem opisywanym głównie w przypadku chorych ze zmianami atopowymi (alergicznymi). Typowy obraz jest bardzo podobny do dermografizmu czerwonego. Czynnik różnicujący stanowi białe zabarwienie zmienionej skóry, wynikające z miejscowego obkurczenia naczyń. Objawy ustępują po kilku godzinach.

Symptomy dermografizmu nasilają się, kiedy chory jest wystawiony na intensywne działanie uczulających go antygenów, gdy dolegliwość zaostrza się albo leczenie jest niewystarczające. Zwiększa się wtedy pobudliwość układu immunologicznego, skóra staje się nadmiernie reaktywna na nieswoiste bodźce – niemające związku z działaniem substancji alergizujących.

Pokrzywka dermograficzna

Pokrzywka dermograficzna to zespół objawów zbliżony do dermografizmu czerwonego. Można nawet powiedzieć, że jest jego ekstremalną formą. Zmiany na skórze pojawiają się u chorych pod wpływem minimalnej stymulacji. Reakcja powłok jest na tyle intensywna, że w miejscu nawet niewielkiego dotknięcia powstają bąble pokrzywkowe. Obraz tego schorzenia jest bardzo charakterystyczny, pobudliwość skóry jest wyjątkowo duża. Chorzy niekiedy demonstrują swoją dolegliwość, kreśląc na skórze misterne wzory albo teksty.

Objawy pojawiają się w ciągu kilku-, kilkunastu sekund po zadziałaniu bodźca, a utrzymują się od kilkudziesięciu minut do paru godzin. Znikają po tym czasie, nie pozostawiając żadnych zmian. Jeśli po ustąpieniu pokrzywki pojawi się jakiegokolwiek impuls mechaniczny, gwałtowna reakcja skórna może się natychmiast powtórzyć.

Dermografizm – przyczyny

Etiologia dermografizmu jest nadal badana i nie we wszystkich przypadkach określono pierwotną przyczynę. Wiadomo, że mechanizmem bezpośrednio wyzwalającym zmiany dermograficzne (przede wszystkim rumieniowe bądź pokrzywkowe) jest wydzielanie histaminy z komórek tucznych pod wpływem bodźców mechanicznych. Komórki te są elementami układu odpornościowego. Ich zwiększona pobudliwość i skłonność do wyrzucania substancji, będących mediatorami miejscowego zapalenia, wynika z nadmiernej stymulacji immunoglobulinami (typu IgE, rzadziej również IgG, IgA, IgM). Uwolniona histamina powoduje rozszerzenie naczyń, zwiększenie przepuszczalności ich ściany i przenikanie płynu z krwi do przestrzeni międzykomórkowej. Jest to przyczyną miejscowego przekrwienia i obrzęku. Substancja ta działa również drażniąco na czuciowe zakończenia nerwowe, powodując powstawanie intensywnego świądu.

Za przyczynę takiej nadpobudliwości uznaje się:

• choroby alergiczne (atopowe) – głównie w przypadku dermografizmu białego,

• toczące się w organizmie procesy chorobowe, takie jak choroby autoimmunologiczne, zapalne,

• przewlekłe infekcje,
• stosowanie niektórych leków (np. antybiotyków),

• schorzenia endokrynologiczne (związane z zaburzeniami równowagi hormonalnej),

• nadreaktywność w przebiegu zaburzeń nerwicowych, chorób neurologicznych,

Uważa się też, że chorobę mogą wyzwalać także czynniki emocjonalne.

Pokrzywka dermograficzna – leczenie

Pokrzywkę dermograficzną leczy się głównie objawowo. Zazwyczaj bowiem nie można ustalić pierwotnej przyczyny. Podaje się środki hamujące wydzielanie lub aktywność histaminy, co powoduje zmniejszenie natężenia objawów. Czasami – doraźnie, przy nagłym pogorszeniu – stosuje się też niesterydowe lub sterydowe leki przeciwzapalne. Ich użycie może być jedynie krótkotrwałe.

Ważne jest ograniczanie do minimum ekspozycji na bodźce powodujące wystąpienie zmian skórnych, ponieważ każda stymulacja zwiększa ilość znajdującej się w organizmie histaminy. Może ona podnosić reaktywność skóry albo wywoływać objawy o większym natężeniu.

Dermografizm – czy da się wyleczyć?

Dermografizm jest schorzeniem długotrwałym i uciążliwym. Jeśli u chorego stwierdza się jakąś chorobę zasadniczą, jej wyleczenie (albo stabilizacja – jak w przypadku chorób atopowych) często powoduje zmniejszenie lub całkowite ustąpienie objawów dermografizmu.

Schorzenie istniejące bez zdiagnozowanej pierwotnej przyczyny zwykle utrzymuje się przez lata. Czasami objawy zanikają z wiekiem albo przy dużych zmianach równowagi hormonalnej. Nie bez znaczenia dla przebiegu dermografizmu są też komfort życia, poczucie stabilizacji i bezpieczeństwa chorego.

Jak zbudowana jest skóra? Dowiesz się tego z naszego filmu