Wyrostek kostny to twór stanowiący element kości, ale nie wszystkie kości mają wyrostki kostne. Wyrostki wtórnie powstałe jako narośla kostne obciążają zajętą kość. Wyrostki kostne na palcach i wytwórcze wyrostki kostne w kręgosłupie to najczęściej kojarzone wyrostki wtórne obciążające chorego dokuczliwymi objawami.

Wyrostek kostny

Wyrostek kostny jest strukturą kostną zlokalizowaną na krawędzi kości. Widoczny jest jako twarde uwypuklenie skóry i wyczuwalny podczas dotyku dłonią.

Do grupy naturalnych wyrostków kostnych należą m.in. wyrostek mieczykowaty, wyrostek sutkowy i wyrostek kolczysty.

W grupie wyrostków kostnych wtórnych, utworzonych w procesach chorobowych tkanki kostnej, znajdują się wyrostki powstałe na tle zmian zwyrodnieniowo-wytwórczych, tzw. osteofity, ostrogi piętowe oraz wyrostki kostne na palcach, tzw. guzki stawów rąk.

Zobaczcie, jaki są funkcje układu kostnego w organizmie człowieka:

Wyrostek kostny – funkcje

W anatomii wyrostek kostny człowieka jest punktem orientacyjnym jego szkieletu. Stanowi miejsce odniesienia dla poszukiwanej, docelowej większej struktury kostnej, mięśniowej czy jako określenie położenia narządu i postawienia diagnozy co do przybliżonej lokalizacji dolegliwości bólowych danej okolicy.

Wyrostek kostny jest elementem stałym układu kostno-stawowego, dlatego jest punktem wyjścia np. do wykonania badania pomiaru ruchomości kręgosłupa czy oceny postawy ciała metodą wzrokową.

Wyrostki kostne pełnią funkcje miejsc przyczepów mięśni i ścięgien oraz służą jako dźwignie ruchowe, np. z innymi kręgami w przypadku wyrostków kostnych kręgów kręgosłupa. Odgrywają też rolę elementów uzupełnienia stawowego, harmonizując jego prawidłowe funkcjonowanie poprzez zwiększenie powierzchni maziowej stawu.

Jak wygląda wyrostek kostny mieczykowaty?

Wyrostek mieczykowaty jest najmniejszym elementem kości mostka człowieka. Położony jest na jego dolnej krawędzi, a od góry graniczy z trzonem mostka. Ten wyrostek kostny stanowi miejsce przyczepu niektórych mięśni brzucha, a ze względu na swój nieregularny kształt, tzn. uwypuklenia, rozdwojenie lub ostro zakończony szczyt, bez trudu można go wyczuć w badaniu dotykowym pod skórą mostka. Wyrostek kostny mostka ustala jednocześnie granicę centralną klatki piersiowej.

Jak rozpoznać wyrostek kostny sutkowy?

Wyrostek kostny zlokalizowany jest w dolnej tylnej części kości skroniowej. Wyczuwalny jest przez dotyk skóry za uchem. Wyrostek sutkowy występuje po obu stronach głowy.

Wyrostek kostny jest dynamicznym tworem kostnym pod względem kształtu i rozmiaru. Jego zmienna natura wynika z faktu, iż u noworodków wyrostek sutkowy nie zaznacza się wystarczająco wyraźnie. Z czasem rozwija się, stanowiąc miejsce przyczepu mięśni mostkowo-obojczykowo-sutkowych, mięśni płatowatych głowy oraz mięśnia najdłuższego głowy.

Wyrostek kostny służy jako punkt wyjścia do pomiaru zgięcia bocznego kręgosłupa szyjnego. Badanie przeprowadza się od wyrostka sutkowego do wyrostka barkowego. Wyrostek jest również punktem oceny postawy sylwetki w linii bocznej. Wyrostek sutkowy wraz z innymi kostnymi elementami wyznacza pion postawy.

Wyrostki kostne kręgosłupa

Wyrostki kostne kręgosłupa spotykane są na jego kręgach. Każdy z kręgów oprócz trzonu i łuku ma 3 wyrostki kostne: 2 wyrostki kostne poprzeczne oraz 1 wyrostek kostny kolczysty. Poprzeczne wyrostki kostne tworzą stawy, umożliwiające pracę kręgosłupa. Wyrostki poprzeczne nie są wyczuwalne przez skórę w przeciwieństwie do wyrostków kolczystych.

Wyrostki kostne kolczyste są najbardziej odstającymi elementami kręgosłupa, które można zaobserwować i dotknąć przez skórę. Część wyrostków kostnych kolczystych stanowi orientacyjne punkty w topografii kręgosłupa, np. C7 to najbardziej wysunięty wyrostek kostny kolczysty siódmego szyjnego odcinka kręgosłupa

Wyrostek kolczysty C7 bierze udział w badaniu ruchomości kręgosłupa szyjnego, w trakcie którego pomiar wykonuje się pomiędzy nim a wyrostkiem kostnym guzowatości potylicznej zewnętrznej.

Wtórny wyrostek kostny – osteofity

W przebiegu zmian zwyrodnieniowo-wytwórczych i reumatoidalnych stopniowa destrukcja chrząstki stawowej wymusza na organizmie miejscową nadbudowę tkanki kostnej w celu obrony odsłoniętego obszaru i ochrony go przed niszczącymi staw czynnikami.

Osteofity powstają w wyniku długotrwałego przeciążenia danej okolicy ciała i rozpoczęcia procesu zapalnego i zwyrodnieniowego. Zmiany wytwórcze powstają najczęściej w szyjnym odcinku kręgosłupa, stawach biodrowych i kolanowych oraz w stawach palców rąk.

Wyrostek kostny – ostroga piętowa

Ostroga piętowa tworzy się jako wyrostek kostny w okolicy wyrostka przyśrodkowego guza piętowego kości piętowej, wywołując zapalenie rozcięgna podeszwowego. To wyjątkowo uciążliwy wyrostek kostny, będący przyczyną utrudnień w chodzeniu oraz uciążliwego bólu nawet w spoczynku.

Wyrostki kostne na palcach

Wyrostki kostne na palcach rąk to charakterystyczny objaw schorzenia, zwanego guzkami Heberdena lub guzkami Boucharda. Narośla kostne można obserwować na grzbietowej powierzchni stawów międzypaliczkowych bliższych i dalszych. Powstałe wyrostki kostne w części składają się również z tkanki chrzęstnej. Wyrostki kostne są przyczyną dolegliwości bólowych, zaburzeń ruchomości i deformacji stawów palców rąk.