Kość promieniowa (z łac. radius) zaliczana jest w układzie narządu ruchu do grupy kości długich. Położona jest po stronie kciuka. Jednym z rzadziej występujących przypadków jej urazu jest złamanie Smitha spowodowane upadkiem na wyciągniętą obronnie podczas upadku grzbietową część dłoni. Złamanie objawia się bólem, opuchlizną, ograniczeniem ruchów i nierzadko zasinieniem. Leczone może być zachowawczo, a w cięższych przypadkach operacyjnie.

Czym jest złamanie Smitha?

W systemie Fernandeza złamanie Smitha stanowi rodzaj zgięciowego złamania dalszego końca kości promieniowej (z ang. distal forearm fracture or wrist fracture). Potocznie określane jest jako złamanie nadgarstka. Uraz ten to przeciwieństwo złamania Collesa. Mimo iż zachodzą na takiej samej wysokości, stwierdza się odwrotne przemieszczenia odłamków i upadek na przeciwne części dłoni. Złamania dalszego końca kości promieniowej stanowią około 15% wszystkich urazów kończyny górnej.

Więcej o złamaniu Collesa dowiecie się z filmu:

Jakie są przyczyny złamania Smitha?

Wśród przyczyn powstania urazu wymienia się upadek z wysokości z towarzyszącym podparciem się ręką – grzbietową częścią dłoni. Upadek następuje na dłoń zgiętą dłoniowo, czyli odwróconą do wewnątrz, przez co siła nacisku skoncentrowana jest na części grzbietowej. Do złamania typu Smitha w zdecydowanej większości przypadków dochodzi zimową porą w wyniku utraty równowagi podczas poślizgnięcia się na śliskiej nawierzchni. Grupą szczególnie narażoną na uraz są osoby w podeszłym wieku, ze zmianami osteoporotycznymi, niedoborem witaminy D czy dietą ubogą w wapń. Złamanie częściej występuje w populacji kobiet niż mężczyzn. Do grupy ryzyka zaliczane są też osoby młode. W ich przypadku uraz jest wynikiem wysokoenergetycznego mechanizmu – upadku z wysokości, z motocykla lub roweru.

Objawy złamania Smitha

Objawy złamania Smitha stanowią zwłaszcza silny ból nadgarstka i opuchlizna. Stwierdza się upośledzenie ruchomości nadgarstka i palców, a niekiedy i zniekształcenie uszkodzonej okolicy. Deformacja może się różnić w zależności od wielkości odłamu obwodowego, który przemieszcza się dłoniowo i określany jest jako złuszczenie nasady dalszej z jej dłoniowym przemieszczeniem.

Jak leczy się złamanie Smitha?

Podstawą rozpoznania złamania Smitha jest zdjęcie RTG. W niewielkim odsetku przypadków leczone jest operacyjnie. Dotyczy to zwłaszcza złamania skośnego i połączonego z rozwałkowaniem. Urazy te nie zachowują stabilności w opatrunku gipsowym. Najczęściej podczas zabiegu stosuje się wyprofilowane i dopasowujące się formą do anatomicznego kształtu kości promieniowej specjalne płytki dłoniowe. Z kolei leczenie zachowawcze obejmuje złamania nieprzemieszczone i z nieznacznym przemieszczeniem po wykonaniu nastawienia (repozycji) złamania, czyli doprowadzenia do anatomicznego ustawienia odłamów za pomocą wyciągu i manipulacji palcami. Leczenie zachowawcze polega na nałożeniu opatrunku gipsowego, a w niektórych przypadkach ortezy nadgarstkowej. Unieruchomienie trwa średnio 4–7 tygodni.

Rehabilitacja przy złamaniu Smitha

Celem uniknięcia powikłań, które mogą znacząco upośledzać czynność ręki, a przez to ograniczyć codzienną aktywność oraz szybszego powrotu do zdrowia konieczna jest rehabilitacja. Odpowiednio dobrane ćwiczenia pomogą w uzyskaniu prawidłowego zakresu ruchu, przywróceniu odpowiedniej siły i masy mięśniowej, koordynacji i zręczności, możliwości pełnego obciążenia wszystkich struktur, elastyczności i gładkości blizny. Na początku wykonywane są ruchy bierne, potem bierno-czynne, a z czasem ćwiczenia są czynnie wykonywane przez chorego. Wskazana jest też fizykoterapia, w tym zabiegi takie, jak niskiej częstotliwości pole magnetyczne (ułatwiające procesy kostnienia i gojenia), masaż wirowy, jonoforeza (polegająca na wprowadzeniu właściwego leku przez skórę z użyciem prądu stałego), krioterapia (zimnolecznictwo, działające przeciwbólowo i przeciwobrzękowo), ultradźwięki, laseroterapia (działająca pobudzająco na przemiany metaboliczne i poprawiająca ukrwienie skóry).

Powikłania po złamaniu typu Smitha

Każdy uraz układu narządu ruchu obciążony jest możliwością pojawienia się powikłań wczesnych (utraty repozycji na skutek nieprawidłowego ustawienia kości dłoni względem siebie, neuropatii) lub późnych (zespołu cieśni nadgarstka, braku zrostu kostnego, niestabilności nadgarstka, zmian zwyrodnieniowych stawu, ograniczenia zakresu ruchu, mrowienia czy osłabienia siły mięśniowej ręki). Możliwym powikłaniem jest też zespół Sudecka zwany kompleksowym zespołem bólu regionalnego. Schorzenie charakteryzuje się obrzękiem, zaburzeniami krążenia, zmianami skórnymi i osteoporotycznymi w obrębie ręki. Dodatkowo na skutek zbyt ciasnego opatrunku gipsowego pojawić się mogą odleżyny lub przykurcz Volkmanna zwany niedokrwiennym.

Bibliografia:

1. R. Smith, J. Harrison, C. Cooper, Osteoporoza, Medycyna Praktyczna, Kraków 2000.

2. J. E. Compston, C. J. Rosen, Fast facts: Osteoporosis, Health Press, Oxford 2006.

3. A. Skorupińska, M. Tora, S. Bojarska-Hurnik, Klasyfikacja oraz elementy leczenia złamań dalszej nasady kości promieniowej, [w:] „Fizjoterapia” 2015, 23(3), s. 40–46.

4. B. Drozdzowska, Złamania osteoporotyczne, [w:] „Endokrynologia Polska”, 2009, 60(6), s. 498–502.