Żebra są częścią układu kostnego. Występują w obrębie klatki piersiowej. Ich zasadniczą funkcją jest ochrona serca i płuc. Pełnią także istotną rolę w procesie oddychania, gdyż są miejscem przyczepu mięśni oddechowych. Żebro szyjne, znane jako zespół Naffzigera, to wada rozwojowa szkieletu w postaci dodatkowego żebra, które położone jest nad pierwszym żebrem. Może być jedno- lub dwustronne.
Czym jest zespół Naffzigera?
Zespół Naffzigera, określany zespołem żebra szyjnego, to zespół objawów (grupa charakterystycznych dla danej jednostki chorobowej objawów wspólnie występujących), spowodowanych wada rozwojową, która polega na obecności dodatkowego żebra, tj. nieprawidłowego wyrostka kostnego i niekiedy połączenia w formie zrostu kostnego lub włóknistego z pierwszym żebrem. Żebra szyjne mogą być w pełni uformowane lub szczątkowe.
Jak jest zbudowany i jakie funkcje pełni układ kostny człowieka:
Zespół żebra szyjnego w klasyfikacji ICD-10
W Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 (z ang. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) zespół żebra szyjnego sklasyfikowany został do kategorii Q, czyli Wady rozwojowe wrodzone, zniekształcenia i aberracje chromosomowe, podkategorii 76, czyli Wrodzone wady rozwojowe kręgosłupa i klatki piersiowej kostnej, podtypu 5, czyli Żebro szyjne (Nadliczbowe żebro w okolicy szyjnej). W związku z tym jego zapis w ICD-10 przedstawia się: Q76.5.
Żebro szyjne – objawy
Objawy towarzyszące zespołowi Naffzigera mogą być jedno- lub dwustronne, w zależności od tego, czy dodatkowe żebra powstały po jednej stronie czy po obu stronach ciała. Żebro szyjne powodować może ucisk na splot ramienny (sieć utworzona z gałązek przednich nerwów rdzeniowych, które biegną od rdzenia kręgowego przez trójkąt łopatkowo-obojczykowy, jamę pachową, do ramienia) i/lub tętnicę podobojczykową, zaopatrującą w krew kończyny górne. W konsekwencji tego dochodzi do zwężenia światła naczyń i ograniczonego przepływu krwi.
Chorzy doświadczają bólu kręgosłupa szyjnego, barku czy szyi, który promieniuje do ramienia, łokcia, dłoni i palców. Rozwijają się objawy neuropatyczne. Nierzadko występują parestezje, zwane czuciem opacznym, polegające na odczuwaniu drętwienia, mrowienia, przebiegania prądu czy zmiany temperatury skóry. Dojść może do osłabienia siły mięśniowej, niedowładu, a nawet zaniku mięśni unerwianych przez nerwy wychodzące z urażonych części splotu. Zauważa się asymetrię tętna i różnice w wartościach ciśnienia tętniczego, obrzęk, zasinienie i trudności w wykonywaniu ruchów kończyną, po której stronie występuje wyrostek kostny.
Żebro szyjne a zespół górnego otworu klatki piersiowej
Często spotykaną nieprawidłowością jest postrzeganie zespołu żebra szyjnego i zespołu górnego otworu klatki piersiowej jako tej samej jednostki chorobowej. Zespół górnego otworu klatki piersiowej nie jest jednoznaczny z zespołem żebra szyjnego. Dodatkowe żebra wymienia się jako jeden z czynników przyczyniający się do jego powstania, obok m.in.: zniekształcenia żeber, wad klatki piersiowej, dużego biustu, obniżenia obręczy kończyny górnej, dużego napięcia mięśniowego w okolicy szyi i barku. Występowanie żebra szyjnego w zespole górnego otworu klatki piersiowej nie zostało dokładnie oszacowane. Literatura przedmiotu donosi o przypadkach występowania dodatkowego żebra u osób zmagających się z zespołem górnego otworu klatki piersiowej (10–65%).
Zespół żebra szyjnego – rozpoznanie
W rozpoznaniu zespołu żebra szyjnego, oprócz dokładnego badania podmiotowego i stwierdzenia obecności typowych objawów klinicznych, istotną rolę odgrywają badania obrazowe. Najczęściej zastosowanie znajduje RTG klatki piersiowej, uwidaczniające dodatkowe żebra. Sięga się po arteriografię, tj. badanie radiologiczne, obrazujące światło naczyń tętniczych po wprowadzeniu środka kontrastującego. Korzysta się z elektromiografii w celu oceny czynności elektrycznej mięśni i nerwów obwodowych. Jest to szczególnie ważne w przypadku drętwienia i mrowienia rąk, żeby wykluczyć choroby dające podobne objawy, jak zespół cieśni podbarkowej.
Na czym polega leczenie zespołu żebra szyjnego?
Podstawą leczenia zespołu żebra szyjnego jest rehabilitacja. Leczenie zachowawcze skupia się na wzmocnieniu tkanek chroniących klatkę piersiową przed bólem oraz rozluźnieniu powięzi i mięśni generujących dolegliwości. Zastosowanie znajdują techniki głębokiego masażu, manualne, neuromobilizacji, powięziowe. Chory wykonuje ćwiczenia stabilizujące, rozciągające, poprawiające krążenie.
Leczenie w ciężkich przypadkach ma charakter chirurgiczny. Wskazaniem do zabiegu są: brak poprawy mimo podejmowanej rehabilitacji, nieprzemijający i uporczywy ból czy inne uciążliwe objawy ograniczające codzienne funkcjonowanie. Zabieg opiera się na resekcji dodatkowego żebra. Niekiedy oprócz korekcji chirurgicznej konieczna bywa także naczyniowa.
Bibliografia:
1. Chang K.Z., Likes K., Davis K. i wsp., The significance of cervical ribs in thoracic outlet syndrome, “Journal of Vascular Surgery”, 2013, 57(3), s. 771-775.
2. Krechowiecki A., Czerwiński F., Zarys anatomii człowieka, Warszawa, PZWL, 2009.
3. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka. T. V, Warszawa, PZWL, 2010.
4. Klisowska I., Dąbek A., Zborowska I., Nowakowska M., Problemy chorych, u których w czasie oczekiwania na leczenie stwierdzono obecność żeber szyjnych, „Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne”, 2013, 3(2), s. 189–194.