Nadwrażliwość zębiny to schorzenie, z którym pacjenci często zgłaszają się do stomatologa. Bodźcami najczęściej wywołującymi ból są: zimno, szczotkowanie zębów i spożywanie słodkich pokarmów. W ostatnim czasie na rynku pojawiły się specjalnie pasty do zębów zmniejszające ból przy nadwrażliwości zębiny. Kluczem do zapobiegania dolegliwości jest profilaktyka recesji dziąseł.

Czym jest zębina?

Zębina określana jest w środowisku medycznym jako dentyna. Jest to tkanka mieszcząca się pod szkliwem, w obrębie korony zęba oraz pod cementem w obrębie szyjki i korzenia zęba. Uznawana jest za podstawową masę zęba. Ma strukturę kanalikową. Zębinę wytwarzają komórki zębinotwórcze – odontoblasty. Pod względem chemicznym zbudowana jest z substancji nieorganicznych (70%, fosforany wapnia w postaci kryształów hydroksyapatytu, węglant, jony Mg2+, K+, Na+, Fe2+, Cl-), organicznych (17%, kolagen, fosfoproteiny, glikoproteiny, proteoglikany) i wody (13%). Zębina stanowi barierę ochronną dla miazgi, a ta z kolei pełni funkcję odżywczą w stosunku do zębiny.

Rodzaje zębiny

Wyróżnia się kilka rodzajów zębiny, ale na szczególną uwagę zasługują:

• zębina pierwotna (tzw. pierwszorzędowa) – słabo zmineralizowana; występuje podczas rozwoju zęba; charakteryzuje się barwą kości słoniowej, połyskliwością i wysokim stopniem twardości;
  
• zębina wtórna (tzw. drugorzędowa) – występuje w trakcie całego życia zęba po ukończeniu jego rozwoju; powstaje pod wpływem procesów fizjologicznych związanych głównie z aktem żucia; cechuje się barwą od miodowej do ciemnobrązowej; jest połyskliwa i twarda;
  
• zębina trzeciorzędowa – powstaje pod wpływem podrażnień związanych z pogłębianiem się procesu próchnicowego;
  
• zębina reparacyjna – wytwarzana przez miazgę w wyniku działania preparatów odontotropowych w miejscu odsłonięcia miazgi;
  
• zębina sklerotyczna – powstaje przez odkładanie się związków mineralnych na ścianach kanalików zębinowych i przyrost zębiny okołokanalikowej; to przezroczysta warstwa, która prowadzi do zamknięcia kanalików zębinowych.
  

Co oznacza nadwrażliwość zębiny?

Nadwrażliwość zębiny definiowana jest jako ból pojawiający się z powodu odpowiedzi odsłoniętej zębiny na bodźce termiczne, chemiczne, dotykowe i osmotyczne, który nie może być wyjaśniony jako skutek jakichkolwiek innych wad lub patologii zębów. Problem ten dotyczy 8–30% populacji. Chorzy z nadwrażliwością zębiny doświadczają kłującego, przeszywającego, krótkotrwałego bólu, o łagodnym, umiarkowanym lub ostrym nasileniu.

Powstawanie nadwrażliwości zębiny tłumaczy teoria hydrodynamiczna. Zaproponowana została przez Gysiego, a następnie zmodyfikowana przez Brännstroma. Przemieszczanie się płynu zawartego w kanalikach zębinowych powoduje podrażnienie nerwów czuciowych w miazdze. Dochodzi do odsłonięcia zębiny i otwarcia zewnętrznych ujść kanalików zębinowych.

Do nadwrażliwości predysponuje utrata szkliwa, cementu w rejonie przyszyjkowym, powstanie kanałów dyfuzyjnych po zabiegu wybielania zębów przeprowadzonym u specjalisty lub samodzielnie. Powodem naruszenia zębiny może być zbyt częste i niewłaściwe szczotkowanie zębów (zbyt silny nacisk włókien na dziąsła) zbyt twardą szczoteczką. Do obniżenia linii dziąseł może się przyczynić stan zapalny dziąsła lub obecność kamienia i osadu. Recesję dziąseł może spowodować bruksizm. Nadwrażliwość dotyczy też osób z refluksem żołądkowo-przełykowym. Kwaśna treść żołądka narusza szkliwo zębowe.

Nadwrażliwość występuje najczęściej w kłach i zębach przedtrzonowych, a także w zębach siecznych i trzonowych. Nadmiernie wrażliwa zębina posiada 8-krotnie więcej otwartych kanalików zębinowych o dwukrotnie szerszym przekroju w porównaniu z zębiną o normalnej wrażliwości.

Na czym polega leczenie odsłoniętej i nadwrażliwej zębiny?

Terapię nadwrażliwości zębiny powinien określić specjalista. W leczeniu odsłoniętej i nadwrażliwej zębiny wykorzystuje się fluorkowe żele do nakładania na zęby lub płukankę fluorkową. Fluoryzacja tworzy powłokę ochronną na odsłoniętej zębinie. Jest to zabieg bezbolesny, który powinno się wykonywać raz na pół roku. Efekt zniesienia nadwrażliwości jest przejściowy, ponieważ materiał ulega ścieraniu w krótkim czasie po aplikacji. W celu uzyskania większej skuteczności może być konieczna kilkukrotna aplikacja. W specjalistycznym gabinecie choremu mogą być podane środki znoszące nadwrażliwość zębiny, które przerywają przewodzenie bodźców do nerwów czuciowych miazgi. Wśród nich można wymienić środki zawierające azotan lub cytrynian potasu. Chemiczne metody leczenia nadwrażliwości zębiny wspomaga biostymulacja laserowa. Jeśli wyżej przedstawione metody okażą się nieskuteczne, lekarz może przeprowadzić zabieg zablokowania kanalików zębinowych przez wypełnienie ich specjalnym materiałem kompozytowym.

Do mycia zębów zaleca się stosowanie past o niskiej zawartości składników ściernych, których zadaniem jest likwidacja płytki nazębnej. Oprócz tego, że nie wykazują wysokich właściwości abrazyjnych, to przyczyniają się do zamknięcia kanalików zębinowych. Zawierają sole potasu lub związki fluoru. Warto zrezygnować z wybielania nadwrażliwych zębów. Do ich szczotkowania najlepiej używać stosunkowo miękkiej szczoteczki. Niekiedy mechaniczne czyszczenie zębów warto zastąpić płynami do płukania jamy ustnej. Należy ograniczyć spożywanie bardzo gorących lub zimnych, mocno słonych, słodkich czy kwaśnych potraw.

Bibliografia:

1. Łapińska J., Dąbrowska E., Stokowska W., Możliwości naprawcze i obronne miazgi w procesie próchnicowym – przegląd piśmiennictwa, „Nowa Stomatologia”, 2004, 2, s. 83-86.

2. Zielińska-Zborowska J., Buczkowska-Puślecka P., Wędrychowicz-Welman A., Mrall-Wechta M., Etiologia i diagnostyka nadwrażliwości zębiny – przegląd piśmiennictwa, „DENTAL FORUM”, 2014, XLII(1), s. 83-86.

3. Skośkiewicz−Malinowska K., Trudności i powikłania w wybielaniu zębów, „Dental and Medical Problems”, 2006, 43(1), s. 127–133.

4. Kaczmarek U., Jankowska K., Filipowski H., Ocena skuteczności klinicznej pasty desensytującej zawierającej argininę w znoszeniu nadwrażliwości zębiny, „Dental and Medical Problems”, 2010, 47(4), s. 441–449.