Zastawka cewki tylnej należy do wad wrodzonych układu moczowego. Częstość jej występowania szacuje się na od 1 : 5000 do 1 : 8000 żywo urodzonych dzieci płci męskiej. Wada stanowi najczęstszą przyczynę zaburzeń oddawania moczu u chłopców. Istotą dolegliwości jest nadmierny przerost fałdów błony śluzowej znajdujących się w obrębie części sterczowej cewki moczowej, a dokładnie między jej ścianą a strukturami wzgórka nasiennego. Przerost błony śluzowej powoduje utrudnienie odpływu moczu z pęcherza.

Zaleganie części moczu w obrębie pęcherza moczowego może być z kolei przyczyną wielu powikłań. Niektóre z nich są bardzo groźne dla zdrowia, a nawet życia. Wśród niepożądanych następstw schorzenia spotkać można zaburzenia czynności pęcherza moczowego i częste, nawracające zakażenia układu moczowego. Jednym z cięższych powikłań jest przewlekła niewydolność nerek.

Dzięki rozwojowi medycyny zastawkę cewki tylnej można zdiagnozować już w czasie życia płodowego dziecka. To z kolei umożliwia wczesne wdrożenie leczenia i zapobieganie wielu powikłaniom. Mimo iż możliwa jest tak wczesna diagnostyka, wciąż odnotowywane są przypadki zweryfikowania jednostki chorobowej dopiero na etapie pojawiających się powikłań.

Zobaczcie, jak jest zbudowany i jakie funkcje pełni układ moczowy człowieka: 

Patofizjologiczny mechanizm powstawania zastawki cewki tylnej

Cewka moczowa u mężczyzn składa się z kilku części. Wyróżniamy odcinki: opuszkowy, gąbczasty, sterczowy i błoniasty. Dwa ostatnie razem nazywane są cewką tylną. W części sterczowej zlokalizowany jest wzgórek nasienny, który zawiera łagiewkę sterczową – jest to miejsce ujścia nasieniowodów i przewodów pęcherzyków nasiennych. Od wzgórka nasiennego odchodzą fałdy śluzówkowe. Ich rozwój jest różny, mogą być grubsze i cieńsze. Zwykle najbardziej wyeksponowane są u dzieci, jednakże w warunkach anatomicznych nie powinny stanowić przeszkody w odpływie moczu z pęcherza. Kiedy fałdy są znacznie pogrubione i utrudniają przepływ moczu, mamy do czynienia z obecnością zastawki cewki tylnej. Mechanizm powstawania tej wady nie został do tej pory odkryty. Część naukowców uważa, że są to pozostałości przewodów Wolffa, inni twierdzą, że może to być odpowiednik damskich fałdów cewkowo-moczowych (powstaje z nich błona dziewicza).

Zastawka cewki tylnej – objawy w zależności od wieku dziecka

Dolegliwości związane z zastawką cewki tylnej są różne w zależności od wieku dziecka. Można zauważyć pewne wykładniki wskazujące na obecność wady już w trakcie życia płodowego. Cechy, które może zauważyć ginekolog w czasie badania ciężarnej, przy stwierdzonej płci męskiej płodu, to m.in: małowodzie (jest wynikiem nieprawidłowego funkcjonowania nerek płodu), obustronne wodonercze oraz wypełniony pęcherz moczowy podczas kilku niezależnych badań. Są to dość charakterystyczne dolegliwości, jednakże czasami mogą pozostać niezauważone.

Po przyjściu dziecka na świat i w czasie pierwszych 13 dni życia pojawia się u noworodka niepokój związany z oddawaniem moczu, poza tym przy zmianie pieluszki można stwierdzić twardy, powiększony pęcherz moczowy. Występują także nieprawidłowości w czasie mikcji. Należy do nich oddawanie moczu cienkim strumieniem, czasem może dojść do zatrzymania moczu. Rzadkim objawem jest wyczuwalny guz w okolicy podżebrowej, który jest wynikiem wodonercza.

W okresie niemowlęcym charakterystyczne są nawracające infekcje w obrębie układu moczowego. Towarzyszy im gorączka, mogą się nawet pojawić drgawki gorączkowe. U dzieci stwierdza się upośledzenie rozwoju i wagę znacznie poniżej 50 centyla. Mogą wystąpić: niedokrwistość, skaza krwotoczna oraz żółtaczka. Często zdarzają się nasilone wymioty i biegunki, które powodują zaburzenia elektrolitowe (hiponatremię, hiperkaliemię) i odwodnienie. Stopniowo postępuje niewydolność nerek. Powikłania, zwłaszcza stanów zapalnych, mogą prowadzić do rozwoju posocznicy, która w porę nieleczona prowadzi do zgonu dziecka.

U starszych dzieci poza wymienionymi zaburzeniami może być stwierdzane moczenie nocne.

Polecamy: Nykturia – przyczyny, objawy i leczenie nocnego oddawania moczu

Rozpoznanie zastawki cewki tylnej – rokowania w zależności od wykrycia

Rokowanie u dzieci z obecnością zastawki cewki tylnej zależy od szybkości wykrycia wady i wdrożenia prawidłowego leczenia. Jeżeli nie dojdzie do niewydolności nerek i powikłań zapalnych w postaci sepsy, istnieją duże szanse, że wada nie będzie rzutowała na przyszłość dziecka. Dlatego tak ważna jest wczesna diagnostyka. Wadę wykrywa się w badaniu ultrasonograficznym (USG), jednakże najczulszą i najbardziej preferowaną techniką jest cystoureterografia mikcyjna. Pozostałe badania (urografia, renoscyntygrafia) zarezerwowane są głównie do diagnostyki powikłań.