Skala Barthel została opracowana przez lekarkę Florence Mahoney i fizjoterapeutkę Dorotheę Barthel w 1955 r., a opublikowana 10 lat później. W Polsce stosuje się ją od grudnia 2010 r. w celu przyznania pacjentowi prawa do gwarantowanych świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w zakresie opieki długoterminowej. Indeks Barthel pozwala ustalić, jakie codzienne potrzeby pacjent może zaspokajać sam, w jakich potrzebuje pomocy i w jakich jest niesamodzielny.
Co to jest skala Barthel?
Skala Barthel jest jedną ze skal ADL (Activities of Daily Living Index). Określają one, jak samodzielny jest pacjent w zakresie samopielęgnacji. Opracowano ją w celu oceny klinicznej wyników leczenia osób, które doznały udaru. Obecnie stosowana jest w wielu innych schorzeniach, a na jej podstawie pacjenci kwalifikowani są do opieki długoterminowej domowej lub stacjonarnej.
Indeks Barthel ocenia stan sprawności w zakresie zaspokajania podstawowych, codziennych potrzeb życiowych. Pod ocenę brane jest 10 podstawowych obszarów funkcjonowania człowieka, do których zalicza się:
- spożywanie posiłków,
- przemieszczanie się i siadanie,
- utrzymanie higieny osobistej,
- korzystanie z toalety,
- mycie całego ciała,
- poruszanie się po powierzchniach płaskich,
- wchodzenie i schodzenie po schodach,
- ubieranie się i rozbieranie,
- kontrolowanie stolca i zwieracza odbytu,
- kontrolowanie moczu i zwieracza pęcherza moczowego.
Skala Barthel pozwala stwierdzić, w jakim stopniu oraz jakie czynności pacjent jest w stanie wykonać samodzielnie, z pomocą lub w ogóle.
Skala Barthel – wzór
Wzór międzynarodowej skali Barthel obejmuje 10 codziennie wykonywanych czynności i dla każdej z nich określa stopień samodzielności pacjenta.
Tabela wygląda następująco:
| Lp. | Czynność | Wynik (liczba punktów) |
|---|---|---|
| 1. | Spożywanie posiłków: 0 – nie jest w stanie (samodzielnie jeść), 5 – potrzebuje pomocy w krojeniu, smarowaniu masłem, itp. lub wymaga zmodyfikowanej diety, 10 – samodzielny(-a), niezależny(-a). | |
| 2. | Przemieszczanie się (z łóżka na krzesło i z powrotem, siadanie): 0 – nie jest w stanie, nie zachowuje równowagi przy siedzeniu, 5 – większa pomoc (fizyczna, jedna lub dwie osoby), 10 – mniejsza pomoc (słowna lub fizyczna), 15 – samodzielny(-a). | |
| 3. | Utrzymywanie higieny osobistej: 0 – potrzebuje pomocy przy czynnościach osobistych, 5 – niezależny(-a) przy myciu twarzy, czesaniu się, myciu zębów (z zapewnionymi pomocami). | |
| 4. | Korzystanie z toalety (WC): 0 – zależny(-a), 5 – potrzebuje trochę pomocy, ale może coś zrobić sam(-a), 10 – niezależny(-a) (zdejmowanie, zakładanie, ubieranie się, podcieranie się). | |
| 5. | Mycie, kąpiel całego ciała: 0 – zależny(-a), 5 – niezależny(-a) (lub pod prysznicem). | |
| 6. | Poruszanie się (po powierzchni płaskich): 0 – nie porusza się lub < 50 m, 5 – niezależny(-a) na wózku (wliczając zakręty) > 50 m, 10 – spacery z pomocą (słowną lub fizyczną) jednej osoby > 50 m, 15 – niezależny(-a) (ale może potrzebować pewnej pomocy, np. laski) > 50 m. | |
| 7. | Wchodzenie i schodzenie po schodach: 0 – nie jest w stanie, 5 – potrzebuje pomocy (słownej, fizycznej, przenoszenia), 10 – samodzielny(-a). | |
| 8. | Ubieranie się i rozbieranie: 0 – zależny(-a), 5 – potrzebuje pomocy, ale może wykonywać połowę bez pomocy, 10 – niezależny(-a) (przy zapinaniu guzików, zamka, wiązaniu sznurowadeł itp.). | |
| 9. | Kontrolowanie stolca/zwieracza odbytu: 0 – nie panuje nad oddawaniem stolca (lub potrzebuje lewatyw), 5 – czasami popuszcza (zdarzenia przypadkowe), 10 – panuje/utrzymuje stolec. | |
| 10. | Kontrolowanie moczu/zwieracza pęcherza moczowego: 0 – nie panuje nad oddawaniem moczu lub cewnikowany i przez to niesamodzielny(-a), 5 – czasami popuszcza (zdarzenia przypadkowe), 10 – panuje /utrzymuje mocz. | |
| Wynik kwalifikacji |
W każdym punkcie należy wybrać jedną możliwość, która najlepiej określa stan pacjenta, przypisaną jej punktację wpisać w kolumnie „Wynik”. Następnie wszystkie punkty trzeba zsumować.
W zmodyfikowanej skali Barthel pod uwagę brane są również czynności, które są niezbędne w pielęgnacji i utrzymaniu zdrowia pacjenta. Zalicza się do nich:
- wykonywanie opatrunków (rany, odleżyny i owrzodzenia troficzne pobudzi),
- kroplowe wlewy dożylne wynikające ze stałego zalecenia lekarskiego związanego z prowadzonym procesem leczenia,
- karmienie przez przetokę,
- karmienie przez zgłębnik,
- pielęgnację przetoki,
- płukanie pęcherza moczowego,
- pielęgnację rurki tracheostomijnej,
- założenie i usunięcie cewnika (stałe zlecenie lekarskie).
Ocena pacjenta wg skali Barthel – wyniki
Osoba niezależna może otrzymać według skali Barthel 100 punktów. Osoba, która uzyskała:
0–20 punktów – jest całkowicie niesamodzielna,
20–80 punktów – potrzebuje pomocy innych,
80–100 – jest niezależna, choć może potrzebować niewielkiej pomocy.
W Polsce do opieki długoterminowej kwalifikowane są osoby, które uzyskały 40 lub mniej punktów w indeksie Barthel.