Badanie moczu jest bardzo istotnym elementem diagnostyki wielu chorób. Dzięki niemu możliwe jest wykrycie schorzeń w stosunkowo wczesnym stadium, kiedy nie towarzyszą im jeszcze charakterystyczne objawy. Jednym z ważnych parametrów jest tzw. osad w moczu.

Co to jest osad w moczu i kiedy warto go zbadać?

Osad w moczu to termin oznaczający jeden z parametrów badania ogólnego moczu. Na jego podstawie określa się zawartość składników morfotycznych płynu, takich jak: leukocyty w osadzie moczu, erytrocyty, bakterie, nabłonki płaskie i okrągłe, wałeczki szkliste, ziarniste, leukocytowe, erytrocytowe i nabłonkowe oraz kryształy.

Badanie tego typu pozwala na wykrycie dodatkowych elementów morfotycznych w płynie, których nadmiar może wskazywać na stan chorobowy. Warto więc co jakiś czas przeprowadzić tzw. mikroskopowy osad moczu, czyli szczegółową analizę pozwalającą na wykrycie nawet niewielkich nieprawidłowości.

Mikroskopowe badanie osadu moczu zaleca się wykonywać kontrolnie w ramach profilaktyki chorób układu moczowego. Szczególną uwagę powinni zwrócić na to pacjenci ze zdiagnozowanymi schorzeniami nerek, cukrzycą, żółtaczką i nadciśnieniem tętniczym. Ponadto badanie osadu moczu warto przeprowadzać w przypadku częstego oddawania moczu i zbyt wysokiego lub niskiego stężenia sodu we krwi. Ważne również, aby badać osad w moczu w ciąży, ponieważ zakażenia dróg moczowych mogą być niebezpieczne zarówno dla kobiety, jak i dla płodu.

Wskazaniem do wykonania badania jest biały osad w moczu widoczny gołym okiem. Taki mętny mocz z osadem często jest jednym z pierwszych objawów informujących o rozwijającej się chorobie.

Z kolei osoby, u których zdiagnozowano zmiany nowotworowe w układzie moczowym, powinny wykonać dodatkowe badanie. Cytologia osadu moczu, bo o niej mowa, stanowi ważne narzędzie profilaktyczne, a także pozwala na dokładną kontrolę stanu zdrowia pacjentów.

Badanie moczu - co mówi o zdrowiu? Dowiesz się tego z filmu: 

Normy osadu w moczu

W badaniu wyróżnia się kilka parametrów opisanych poszczególnymi wartościami. Jeśli chodzi o osad moczu, normy wskazujące na prawidłowe funkcjonowanie organizmu to:

• erytrocyty – w mikroskopowym osadzie moczu widoczne 3–4 sztuki w tzw. polu widzenia;
• leukocyty – 4–5 sztuk w polu widzenia;
• bakterie w osadzie moczu – nieobecne;
• nabłonki płaskie w osadzie moczu – 3–5 sztuk w polu widzenia;
• nabłonki okrągłe – nieobecne;
• wałeczki szkliste – 2–3 sztuki w polu widzenia;
• wałeczki ziarniste, nabłonkowe, leukocytowe i erytrocytowe – nieobecne;
• kryształy – nieobecne.

Jeżeli normy osadu moczu są przekroczone, świadczy to o rozwoju stanu chorobowego.

O czym świadczą leukocyty w osadzie moczu?

Jednym z niepokojących wyników są leukocyty w osadzie moczu, których wartość przekracza dopuszczalne normy fizjologiczne. Świadczy to o tzw. leukocyturii. Wskazuje ona na rozwijający się ostry lub przewlekły stan zapalny układu moczowego. Leukocyturii towarzyszy też ropomocz, który uwidacznia się jako mętny osad w moczu o zmienionej barwie.

Jeśli chodzi o osad moczu, leukocyty występują w nadmiarze w przypadku takich stanów chorobowych, jak m.in.: zapalenie pęcherza moczowego, kamica układu moczowego, odmiedniczkowe, śródmiąższowe lub kłębuszkowe zapalenie nerek czy zapalenie przydatków. Leukocyturia zdarza się też u kobiet spodziewających się dziecka, dlatego tak ważne jest badanie osadu moczu w ciąży.

Zbyt duża liczba leukocytów w osadzie moczu wymaga dalszej diagnostyki i wprowadzenia odpowiedniego leczenia. Często konieczne jest zastosowanie antybiotykoterapii, a w ciężkich przypadkach nawet hospitalizacji.

Jak interpretować pozostałe wyniki osadu moczu?

Inne odstępstwa od normy w badaniu osadu moczu również wskazują na toczącą się w organizmie chorobę, a właściwa interpretacja wyników jest konieczna do zidentyfikowania schorzenia i wprowadzenia odpowiednich środków zaradczych.

Nieprawidłowe parametry w osadzie moczu:

• erytrocyty w osadzie moczu – wskazują na krwinkomocz lub krwiomocz, świadczące o uszkodzeniu nerek lub dróg moczowych, np. w przebiegu kamicy nerkowej;
• bakterie w osadzie moczu – świadczą o tzw. bakteriurii i mogą wskazywać na zakażenie układu moczowego mikroorganizmami;
• nabłonki płaskie w osadzie moczu – dają podejrzenie zapalenia dróg moczowych;
• nabłonki okrągłe – mogą wskazywać na uszkodzenie cewek nerkowych;
• wałeczki ziarniste – oznaczają uszkodzenie miąższu nerek,
• wałeczki erytrocytowe – tzw. aktywny osad moczu, wskazujący na kłębuszkowe zapalenie nerek;
• wałeczki leukocytowe – towarzyszą odmiedniczkowemu lub śródmiąższowemu zapaleniu nerek;
• wałeczki nabłonkowe – możliwość uszkodzenia cewek nerkowych;
• wałeczki szkliste – nie mają znaczenia diagnostycznego;
• kryształy – w zależności od typu kryształów mogą wskazywać na takie choroby, jak cystynuria, tyrozynemia czy kamica nerkowa.

W przypadku jakichkolwiek nieprawidłowości wyniki badania osadu moczu należy skonsultować z lekarzem.

Bibliografia:

1. R. Brzozowski: Vademecum lekarza praktyka. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2001.