Mastka to gromadząca się na żołędzi substancja, która u małych chłopców zapewnia samoistne stopniowe oddzielanie się napletka od prącia dzięki zapewnieniu skórze odpowiedniego poziomu nawilżenia. Ilość gromadzącej się mastki zwiększa się w okresie dojrzewania płciowego. Niedostateczna higiena osobista i zaleganie mastki doprowadzić może do zapalenia napletka.

Co to jest mastka?

Mastka (z łac. smegma) to określenie w nomenklaturze medycznej opisujące białą mazistą lub serowatą żółtą wydzielinę, która gromadzić się może zarówno u mężczyzn (z łac. smegma praeputii), jak i u kobiet (z łac. smegma clitoridis). Mastka występować może w różnych ilościach. Produkcja smegmy wzrasta stopniowo do czasu uzyskania dojrzałości płciowej. Wejście w średni wiek wiąże się ze spadkiem jej wytwarzania.

Mastka zbudowana jest ze złuszczonych i stłuszczonych komórek nabłonkowych napletka, substancji łojowej, flory bakteryjnej i resztek moczu. W przypadku mężczyzn w składzie mastki wymienia się też komórki nasienia. Smegma zawiera około 27% tłuszczów i 13% białka. Badacze uznają ten skład za zgodny z martwiczymi pozostałościami nabłonka.

Gdzie występuje mastka?

Obecność mastki to całkowicie naturalne zjawisko. W przypadku mężczyzn gromadzi się pod napletkiem (fałd skórny, który osłania całkowicie lub częściowo żołądź prącia, czyli jego zwieńczenie). Substancja zbiera się zwłaszcza w szyjce żołędzi zwanej też bruzdą żołędzi, która ma postać rynienki. Mastka u kobiet gromadzi się pod napletkiem łechtaczki, czyli niewielkim fałdem skórnym, który stanowi część mniejszych warg sromowych. Określany bywa skórnym kapturkiem łechtaczki.

Zobaczcie, jak jest zbudowany męski układ rozrodczy:

Mastka u dziecka i dorosłych – funkcje

Mastka u chłopców pojawia się już w pierwszych miesiącach życia, kiedy to żołądź chroniona jest przez sklejony z nią napletek. Stan ten określa się jako stulejka, co na początkowym etapie rozwoju jest całkowicie fizjologicznym zjawiskiem. Wówczas napletek i nabłonek żołędzi zbudowane są ze wspólnej blaszki wewnętrznej napletka. Zbierająca się mastka w miarę wzrostu prącia pozwala na stopniowe oddzielanie się żołędzi i napletka. Odklejanie się napletka to proces samoistny, naturalnym i dość rozciągnięty w czasie. U większości trzylatków można go już zsunąć.

U dorosłych mastka zapewnia odpowiednie nawilżenie narządów rozrodczych, a przez to odbycie stosunku płciowego. Określa się ją mianem naturalnego lubrykantu, który zapobiega suchości okolic intymnych, a dzięki temu ich podrażnieniom.

Jak usunąć mastkę pod napletkiem?

Mastka nie wymaga leczenia. To fizjologiczna substancja, której nadmierna ilość powinna być usuwana, lecz dopiero po naturalnym oderwaniu napletka od prącia. Przesuwanie na siłę napletka w dół będzie bolesne i może doprowadzić do powstawania ranek, naderwania wędzidełka, uszkodzenia powierzchni żołędzi, powstania właściwej stulejki. Zabiegi higieniczne ograniczyć trzeba do dokładnego obmywania penisa od zewnątrz i przewijania dziecka.

Po oderwaniu napletka ewakuowanie mastki powinno następować podczas kąpieli. Narządy płciowe należy myć wodą z mydłem. Nieregularnie zmywana mastka może być przyczyną nieprzyjemnego zapachu krocza. Pominięcie odciągnięcia napletka natomiast skutkować może rozwojem infekcji układu moczowo-płciowego. Specjaliści podkreślają konieczność kształtowania u dzieci prawidłowych nawyków higieny, zwłaszcza intymnej. Dodatkowo przyzwyczajanie do każdorazowego mycia rąk po skorzystaniu z toalety oraz noszenia czystej bielizny i odzieży.

Mastka a rozwój stanu zapalnego

Gromadząca się na żołędzi mastka stanowić może pożywkę dla rozwoju bakterii i ulec zropieniu. W konsekwencji tego dochodzi do obrzęku i zaczerwienienia napletka, a niekiedy i nabrzmienia, opuchnięcia całego członka. Odczuwa się swędzenie żołędzi i trudności z oddawaniem moczu. Stan zapalny napletka wymaga specjalistycznej konsultacji. Pomocne w jego leczeniu okazują się preparaty odkażające oraz ziołowe kąpiele przygotowane na bazie naparu z szałwii lub rumianku. U kobiet pozostawiona między mniejszymi i większymi wargami sromowymi oraz pod napletkiem łechtaczki mastka jest również pożywką dla rozwoju bakterii i grzybów, w efekcie czego powstaje stan zapalny narządów płciowych.

Bibliografia:

R. S. van Howe, F. M. Hodges, The carcinogenicity of smegma: debunking a myth, „Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology”, 2006, 20(9), s. 1046–1054.

J. M. Chung, C. S. Park, Microbiology of smegma: Prospective comparative control study, “Investigative and Clinical Urology”, 2019, 60(2), s. 127–132.