Kontaktowe zapalenie skóry znane jest też pod nazwą wyprysk kontaktowy. Najczęstsze substancje odpowiadające za powstanie takiej reakcji skórnej stanowią: metale, jak nikiel, chrom, kobalt (obecne zwłaszcza w biżuterii, okularach, suwakach), substancje zapachowe zawarte w kosmetykach, środki odkażające, benzyna, olej napędowy, formaldehyd (zawarty w odzieży i lakierach do paznokci).
Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry a kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia
Kontaktowe zapalenie skóry jest jedną z najczęstszych dermatoz. Obejmuje wszystkie niepożądane reakcje skórne wywołane bezpośrednim kontaktem czynników zewnątrzpochodnych z powierzchnią skóry i błon śluzowych. Wyprysk kontaktowy alergiczny wywołują związki chemiczne o małej masie cząsteczkowej posiadające potencjał alergizujący. Najczęstszymi czynnikami odpowiadającymi za kontaktowe zapalenie skóry na tle alergicznym są: chrom (cement, beton, barwniki), nikiel, kobalt, formaldehyd, terpentyna. Pierwszy kontakt z czynnikiem drażniącym nie wywołuje objawów skórnych. Najpierw musi wytworzyć się stan nadwrażliwości na daną substancję. Przy ponownym zetknięciu z alergenem uruchamia się reakcja uczulonego układu odpornościowego i dochodzi do wyprysku alergicznego.
Odrębne schorzenie stanowi kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia, w którym odpowiedź skóry na bodźce zewnętrzne występuje bez pośrednictwa układu immunologicznego. Nie ma nic wspólnego z nadwrażliwością na dany antygen. Niska temperatura i wilgotność powietrza sprzyjają rozwojowi schorzenia. Kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia to miejscowa reakcja zapalna i uszkodzenie skóry, za które odpowiada jednorazowa albo powtarzająca ekspozycja na bodźce fizyczne (ciśnienie, tarcie, wibracja), substancje chemiczne zawarte w głównie kosmetykach i detergentach lub czynniki powietrznopochodne (pyły, gazy, pary).
Z powodu dużego podobieństwa obrazu klinicznego obie jednostki chorobowe są często ze sobą mylone. Dlatego do prawidłowego postawienia rozpoznania niezbędne jest przeprowadzenie szczegółowej diagnostyki. Wykonywane są próby ekspozycji i eliminacji z podejrzanymi czynnikami przyczynowymi, posiewy bakteryjne, biopsja skóry, testy skórne, badania krwi i oznaczenie poziomu przeciwciał IgE. Podstawową metodą służącą do rozpoznawania wyprysku kontaktowego są próby płatkowe, na temat których szeroko pisze dr hab. n. med. Radosław Śpiewak.
Jakie objawy daje kontaktowe zapalenie skóry?
Obie postacie wyprysku kontaktowego dają podobne objawy. Typowym symptomem są zmian skórne. Pierwotnym wykwitem jest grudka wysiękowa i pęcherzyk. Ogniska wyprysku kontaktowego nie są wyraźnie odgraniczone, a skóra wokół nich jest zaczerwieniona. Często towarzyszy im świąd, obrzęk, łuszczenie, zgrubienie i pękanie skóry oraz gorączka. Zmiany ustępują bez pozostawienia śladu.
Zmiany zlokalizowane są najczęściej na dłoniach (głównie na grzbiecie rąk), nadgarstkach, brzuchu, wargach, twarzy, narządach płciowych i skórze okolicy oczodołów. W przypadku alergicznego kontaktowego zapalenia skóry wyprysk może pojawić się w miejscu odległym od tego, w którym doszło do kontaktu z alergenem.
Zobacz także: Wysypka alergiczna u dziecka i dorosłych, jak wygląda i jak ją leczyć
Kontaktowe zapalenie skóry – leczenie
Leczenie kontaktowego zapalenia skóry opiera się przede wszystkim na eliminacji czynnika drażniącego. W łagodzeniu objawów zastosowanie ma farmakoterapia. Choremu zaleca się kortykosteroidy – prednizon, hydrokortyzon. Zmniejszenie świądu i pieczenia przyniosą środki przeciwhistaminowe. W niektórych przypadkach niezbędne jest podanie leków immunosupresyjnych obniżających aktywność układu odpornościowego. Przy zakażeniach wtórnych konieczna jest antybiotykoterapia. Do leczenia wyprysku alergicznego stosuje się odczulanie. Sięgnąć można po środki o działaniu przeciwobrzękowym i odkażającym, jak okłady z 3% kwasu bornego czy kąpiele w słabym roztworze nadmanganianu potasu. Niekiedy konieczne jest wykorzystanie działania złuszczającego, które wykazuje 5–10% kwas salicylowy na podłożu parafinowym i mocznik w stężeniu 5–10% na podłożu lipofilnego kremu czy maści.
Zobacz także: Testy alergiczne z krwi ogólne i specyficzne: potwierdzanie alergii i wykrywanie alergenów
Kontaktowe zapalenie skóry – leczenie domowe
Kontaktowe zapalenie skóry leczy się też domowo. Warto chronić zmiany skórne specjalistyczną odzieżą. Zastosowanie ma tutaj dermasilk, czyli bielizna i odzież lecznicza z modyfikowanej przędzy jedwabnej. Podczas pracy ze środkami chemicznymi stosować należy odzież ochronną.
Do pielęgnacji ciała zaleca się używanie łagodnych kosmetyków dla alergików. Dodatkowo należy stosować emolienty celem nawilżenia skóry i wzmocnienia naturalnej bariery ochronnej – sebum. Na zmiany pęcherzykowe z wysiękiem stosuje się okłady ściągające wody z 0,9% roztworem soli fizjologicznej, które wysuszają skórę i łagodzą świąd. Niwelują go też miejscowo stosowane okłady z mentolu kamfory czy tartych ziemniaków. Zabiegi na bazie miodu manuka działają przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie i oczyszczająco. Okłady z naparu z nagietka lub gwiazdnicy pospolitej łagodzą zapalenie skóry i dokuczliwe swędzenie. Przemywanie zmian skórnych wywarem po gotowaniu marchwi przyspieszy gojenie i regenerację skóry.
Bibliografia:
- Kręcisz B., Chomiczewska-Skóra D., Kieć-Świerczyńska M., Kontaktowe zapalenie skóry – alergia czy reakcja z podrażnienia, „Alergia”, 2014; 2: 13–16.
- Mędrala W., Podstawy alergologii, Wrocław, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, 2006.
- Langner A., Współczesne leczenie wybranych chorób skóry, Warszawa, OIN Polfa, 2002.
- Śpiewak R., Alergia kontaktowa – diagnostyka i postępowanie, „Alergia Astma Immunologia”, 2007; 12(3): 109–127.
- Kieć-Świerczyńska M., Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry, „Alergia Astma Immunologia”, 1998; 3(2): 61–65.
- Gliński W., Rudzki E., Wyprysk. Alergologia dla lekarzy dermatologów, Lublin, Czelej, 2002: 473–519.
- Żmudzińska M., Czarnecka-Operacz M., Rozwój diagnostyki alergii kontaktowej, „Advances in Dermatology and Allergology”, 2005; 22(4): 179–182.
-
http://www.alergologia.biz.pl/files/alergologia_2009_1.pdf.