Nagła śmierć sercowa to zgon osoby, u której występowała choroba serca (rozpoznana lub utajona). W zdecydowanej większości przypadków ma ona podłoże arytmiczne, czyli związane z rytmem serca – migotanie komór, częstoskurcz komorowy, aktywność elektryczna bez tętna lub asystolia (brak aktywności elektrycznej). W Europie rocznie odnotowuje się 400 tysięcy przypadków nagłej śmierci sercowej. Jej najczęstsze przyczyny to: niewydolność i choroba niedokrwienna serca, kardiomiopatie, zwężenie zastawki aorty oraz wady wrodzone. Jednym ze skuteczniejszych sposobów zapobiegania jest wszczepienie kardiowertera-defibrylatora.
Co to jest kardiowerter-defibrylator i jak działa?
Wszczepialny kardiowerter-defibrylator serca to urządzenie medyczne, które składa się z baterii i elektrody defibrylującej. Ma ono zdolność rozpoznawania i przerywania arytmii, które zagrażają życiu (mogą prowadzić do zatrzymania krążenia i nagłej śmierci sercowej). W przypadku ich wystąpienia kardiowerter-defibrylator wysyła serię impulsów (wysokoenergetycznych lub niskoenergetycznych), których celem jest przywrócenie prawidłowego rytmu zatokowego.
W momencie zadziałania kardiowertera-defibrylatora pacjent zwykle niczego nie odczuwa. Natomiast w przypadku, kiedy dojdzie do defibrylacji (wysokoenergetyczny impuls) może poczuć silne uderzenie w okolic serca i delikatne mrowienie na ciele. W tym momencie powinien przerwać swoje czynności i położyć się lub usiąść. Jeżeli doszło do pogorszenia samopoczucia, należy wezwać pogotowie ratunkowe.
Elektrodę defibrylującą umieszcza się w prawej komorze i prawym przedsionku serca. Natomiast połączoną z nią baterię wszczepia się podskórnie pod lewym obojczykiem. Ma ona grubość około 8 milimetrów i jest widoczna jako niewielkie wybrzuszenie pod skórą.
Wskazania do wszczepienia kardiowertera-defibrylatora
Wszczepienie kardiowertera-defibrylatora jest elementem profilaktyki nagłej śmierci sercowej. Zabieg należy rozważyć u pacjentów, u których, mimo stosowanego leczenia farmakologicznego, istnieje duże ryzyko wystąpienia groźnych zaburzeń rytmu serca. Warto zaznaczyć, że kardiowerter-defibrylator nie zapobiega powstawaniu arytmii, ale rozpoznaje je i przerywa w momencie ich pojawienia się.
Wskazania do wszczepienia kardiowertera-defibrylatora to:
- częstoskurcz komorowy, który przebiega z zaburzeniami krążenia;
- wystąpienie zatrzymania krążenia w migotaniu przedsionków;
- skurczowa niewydolność serca.
Wskazania do wszczepienia kardiowertera-defibrylatora obejmują także jednostki chorobowe, które mogą być przyczyną ciężkich zaburzeń rytmu serca. Zalicza się do nich: kardiomiopatie (przerostowa lub arytmogenna) oraz choroby genetyczne – zespół długiego QT i zespół Brugadów. Wskazania do kardiowertera-defibrylatora są oparte na wytycznych Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego.
Wszczepienie kardiowertera-defibrylatora
Wszczepienie kardiowertera-defibrylatora odbywa się w warunkach sali zabiegowej w jednym z 43 ośrodków w Polsce. Przeprowadzany jest on przez zespół medyczny, który składa się z lekarzy kardiologów, anestezjologów oraz przeszkolonych pielęgniarek. Pacjent podczas zabiegu znajduje się w znieczuleniu ogólnym (zniesiona jest świadomość, odruchy i odczuwanie bólu).
Implantacja kardiowertera-defibrylatora nie wymaga otwarcia klatki piersiowej. Elektrodę wprowadza się do jam serca przezżylnie. W celu umieszczenia baterii konieczne jest wykonanie niewielkiego nacięcia skóry pod lewym obojczykiem. Zazwyczaj rana zszywana jest przy pomocy szwów, które same się wchłaniają i nie jest konieczne ich usuwanie.
Po zabiegu wszczepienia kardiowertera-defibrylatora konieczne jest przeprowadzenie testu wysiłkowego (zapis elektrokardiograficzny podczas wysiłku na bieżni lub rowerze) w celu dostrojenia pracy urządzenia. Przez parę dni (do zagojenia się rany) należy unikać wykonywania intensywnych ruchów ramionami.
Zalecenia po wszczepieniu kardiowertera-defibrylatora
Po implantacji kardiowertera-defibrylatora pacjent powinien ściśle stosować się do zaleceń lekarza. Przede wszystkim konieczne jest zgłaszanie się na systematyczne kontrole. Podczas nich sprawdzana jest żywotność baterii oraz to, czy po zabiegu występowały arytmie.
Pacjent po wszczepieniu kardiowertera-defibrylatora powinien unikać pól elektromagnetycznych, które mogłyby zaburzać pracę urządzenia (telefon komórkowy należy odbierać zawsze po przeciwnej stronie). Nie można też podnosić ciężkich przedmiotów ani poddawać się badaniom rezonansem magnetycznym.
Zobacz wideo: Jak działa układ krążenia?
Bibliografia:
1. G. Raczak, D. Sominka, Wskazania do wszczepienia kardiowertera-defibrylatora, [w:] „Forum Medycyny Rodzinnej”, 2009, t. 3, nr 3, s. 165–172.