Erytroplakia jamy ustnej to zmiana wykazująca wysoki potencjał transformacji złośliwej. Stąd też bardzo ważne jest szybkie podjęcie leczenia, które opiera się na jej chirurgicznym usunięciu. Rogowacenie czerwone jamy ustnej występuje u mniej więcej 0,02–0,83% populacji. Z kolei erytroplakia szyjki macicy mylnie wiązana jest tylko z nadżerką. Jej powstanie determinowane może być także ektopią, a nawet chorobą nowotworową.

Czym jest erytroplakia?

Erytroplakia w nomenklaturze medycznej określana jest też jako rogowacenie czerwone lub erytroplazja. To rodzaj zmiany w błonie śluzowej z pogranicza chorób przednowotworowych i nowotworowych. Rozwija się przeważnie w obrębie jamy ustnej lub szyjki macicy.

Erytroplakia jamy ustnej

Erytroplakia jamy ustnej według Światowej Organizacji Zdrowia rozumiana jest jako zmiana, której nie można scharakteryzować klinicznie lub patologicznie jako żadnej innej choroby. Objawia się w postaci pojedynczych, ciemnoczerwonych lub jasnoczerwonych tarczek albo plam. Zmiany są owalne lub okrągłe, o ostrych lub zatartych granicach. Czasami bywają lekko wklęsłe. Mogą mieć gładką, błyszczącą lub ziarnistą powierzchnię. Mikroskopowo w ich obrębie jest widoczny zanikowy nabłonek. Zazwyczaj choroba przebiega bezobjawowo. Niektórzy pacjenci wskazują na bolesność lub pieczenie. W większości przypadków zmiany lokalizują się w dnie jamy ustnej, na podniebieniu miękkim, bocznej powierzchni języka, w trójkącie zatrzonowcowym (przestrzeń znajdująca się za ostatnim zębem trzonowym).

Przyczyny rozwoju erytroplazji jamy ustnej nie zostały do końca poznane. Wśród czynników sprzyjających rozwojowi tej dolegliwości wymienia się częste spożywanie alkoholu i palenie papierosów. Choroba pojawić się może u przedstawicieli obu płci, w średnim i starszym wieku. Badacze wskazują, że do wczesnego wykrycia zmian na błonie śluzowej jamy ustnej warto wykorzystywać zjawiska autofluorescencji, które wywołane jest przez fluorofory. Substancje te umiejscawia się w komórkach i macierzy tkankowej. Absorbują światło o określonej długości fali, po czym ulegają wzbudzeniu i emitują energię w postaci fluorescencji. Na etapie procesu diagnostycznego erytroplakia powinna być różnicowana z: toczniem rumieniowatym, liszajem płaskim, grzybicą, miejscowym podrażnieniem, zapaleniem błony śluzowej, naczyniakiem, pośrodkowym romboidalnym zapaleniem języka, mięsakiem Kaposiego. Zmiana usuwana jest podczas zabiegu chirurgicznego.

Erytroplakia jamy ustnej a ryzyko rakowacenia

Erytroplakia jamy ustnej to stan pokrewny z leukoplakią, czyli rogowaceniem białym, dla którego typowe jest występowanie białych plam. W odróżnieniu od niego rogowacenie czerwone jest trudniejsze do zdiagnozowania i groźniejsze. Leukoplakia charakteryzuje się niższym ryzykiem zrakowacenia niż erytroplakia. W pierwszym przypadku szacowane jest ono na 10–20%, w drugim zaś na średnio 40%. Literatura przedmiotu donosi też o możliwości jednoczesnego występowania zarówno białych, jak i czerwonych plam w jamie ustnej. Stan ten określa się mianem erytroleukoplakii. Wówczas ryzyko zrakowacenia jest wprost proporcjonalne do liczby czerwonych plam, tzn. jest tym większe, im więcej ich jest.

Erytroplakia szyjki macicy

Erytroplakia szyjki macicy błędnie utożsamiana jest wyłącznie z nadżerką. Rozumie się ją jako różnorakie czerwone zmiany, za których powstanie odpowiada nie tylko ubytek nabłonka lub błony śluzowej w szyjce macicy (nadżerka). Wśród podłoża jej powstania wymienia się też wywinięcie lub przemieszczenie wyścielającego kanał szyjki macicy nabłonka walcowatego do zewnętrznego ujścia szyjki macicy, który powinien być pokryty nabłonkiem wielowarstwowym płaskim (ektopia), a nawet chorobę nowotworową. Stan ten w przeważającej większości przypadków wykrywany jest w trakcie rutynowego badania ginekologicznego. Związane jest to z bardzo niewielką gamą towarzyszących mu objawów. Pojawić się mogą upławy, a zazwyczaj przebiega bezobjawowo.

Rozpoznanie i leczenie erytroplakii szyjki macicy

W ustaleniu podłoża erytroplakii szyjki macicy pomocne są:

• kolposkopia, czyli wziernikowanie szyjki macicy,
• cytologia, czyli pobranie rozmazu z pochwowej części szyjki macicy,
• badanie histopatologiczne pobranego materiału.

Leczenie erytroplakii szyjki macicy determinowane jest przyczyną jej powstania. W przypadku nadżerki zastosowanie znajdują m.in.: leki dopochwowe, krioterapia (niszczenie zmian zimnym azotem), elektrokoagulacja (wypalanie za pomocą prądu) Zazwyczaj jednak nie wymaga żadnego leczenia. Z kolei terapia zmian nowotworowych zależy od ich zaawansowania. W przypadku przedinwazyjnej formy choroby zastosować można kriochirurgię, chirurgię laserową, chirurgiczną konizację. Zaawansowana postać wymaga radioterapii, chemioterapii, a niekiedy i histerektomii, czyli usunięcia macicy.

Z filmu dowiecie się, jaki jest nowy system opisywania wyników cytologii:

Bibliografia:

1. Scully C., Choroby jamy ustnej. Diagnostyka i leczenie, Urban & Partner, Wrocław 2006.

2. Pschyrembel W., Strauss G., Petri E., Ginekologia praktyczna, PZWL, Warszawa, 2014.

3. Babiuch K., Chomyszyn-Gajewska M., Zastosowanie obrazowania autofluorescencji do wykrywania zmian przednowotworowych i nowotworowych na błonie śluzowej jamy ustnej – przegląd piśmiennictwa, „Dental and Medical Problems” 2011, 48(2), s. 251–254.

4. Walter A., Starzyńska A., Diagnostyka stanów przedrakowych błony śluzowej jamy ustnej, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2016, 10(1), s. 19–24.