Dyspareunia to ból odczuwany w większości przypadków podczas stosunku, lecz czasami może pojawić się także przed i po zbliżeniu.

Dyspareunia polega na doświadczaniu bardzo silnego bólu, który uniemożliwia czerpanie przyjemności z seksu, a w niektórych przypadkach sprawia, że kontakty seksualne równoznaczne są z dużym cierpieniem.

Rodzaje dyspareunii

Wyróżnia się dwa rodzaje dyspareunii w zależności od jej etiologii:

• nieorganiczną, tzw. psychogenną - ból nie wynika z żadnych przyczyn somatycznych,
  
• organiczną - stwierdzono fizyczne podłoże dolegliwości.
  
  

Rozróżnia się także dyspareunię wybiórczą, która pojawia się przy zbliżeniu z konkretnym partnerem i dyspareunię uogólnioną, kiedy ból towarzyszy przy wszystkich zbliżeniach.

Nie istnieją aktualne statystyki dotyczące występowania tego zaburzenia. Według danych przedstawionych przez Zbigniewa Izdebskiego w publikacji z 2012 roku dyspareunia dotyczy 17% kobiet i 9,9% mężczyzn.

Ból podczas stosunku - przyczyny

Przyczynami bólu towarzyszącego zbliżeniu płciowemu u kobiet mogą być:

• endometrioza (gruczolistość zewnętrzna, czyli obecność błony śluzowej macicy poza jamą macicy);
• stan zapalny rozwijający się w obrębie narządów płciowych (miejscowe zapalenie sromu i pochwy, zapalenie gruczołu przedsionkowego większego, ostre stany zapalne miednicy mniejszej, zapalenie szyjki, przydatków, pęcherza i cewki moczowej);
• zaburzenia jatrogenne, jak nieprawidłowe zaopatrzenie po porodzie;
• podłoże psychiczne - nerwice, lęki, strach przed niechcianą ciążą, brak doświadczenia seksualnego, przeżycia traumatyczne (molestowanie seksualne, gwałt), fanatyzm religijny, nieodpowiednia sztuka miłosna, depresja, tendencje masochistyczne, brak bliskości emocjonalnej i współdziałania w sytuacji intymnej, dominujący partner, mała atrakcyjność partnera, brak satysfakcji seksualnej;
• pochwica (silne napięcie mięśni w momencie próby wprowadzenia członka do pochwy);
• infekcje narządów płciowych, jak drożdżyca, chlamydioza, opryszczka, rzęsistkowica;
• dolegliwości po zabiegach operacyjnych dróg rodnych bądź po porodzie;
• szablowate spojenie łonowe;
• nadżerki, torbiele i guzki na jajnikach, mięśniaki macicy;
• reakcje alergiczne na środki higieny intymnej, środki czystości, prezerwatywę;
• brak nawilżenia pochwy, tzw. suchość pochwy;
• zrosty pooperacyjne;
• wulwodynia (chroniczne dolegliwości bólowe, odczuwanie znacznego dyskomfortu, uczucie palenia, kłucia oraz podrażnienia genitaliów żeńskich bez określonej przyczyny).
  

Ból towarzyszący stosunkom u mężczyzn może wynikać z:

• stanów zapalnych narządów płciowych,
  
• reakcji alergicznych,
  
• infekcji narządów płciowych,
  
• podłoża psychicznego,
  
• nieprawidłowości anatomicznych prącia, jak stulejka, za krótkie wędzidełko napletkowe prącia, choroba Peyroniego, prostaty, powstanie załupka.

Jak leczyć dyspareunię?

Proces terapeutyczny przy dyspareunii określa specjalista (zazwyczaj jest to ginekolog lub urolog). Odpowiednio dobrana terapia i stosowanie się do zaleceń lekarskich zapewniają zazwyczaj całkowite wyleczenie. Podczas ustalania przyczyn dyspareunii lekarz przeprowadza bardzo szczegółowy wywiad oraz badanie fizykalne narządów płciowych. Zleca zazwyczaj badania mikrobiologiczne. Leczenie oparte jest na farmakoterapii. Niektóre sytuacje wymagają operacyjnego usunięcia źródła dolegliwości. W przypadku dyspareunii psychogennej stosowana jest psychoterapia. Często zaleca się stopniową desensytyzację (przyzwyczajanie mięśni do rozluźnienia przy wprowadzaniu coraz większych obiektów do pochwy), trening autogenny (nauka relaksacyjnego wpływu na własne ciało), trening partnerski (zwiększający koncentrację na doznawaniu przyjemności) oraz psychoedukację seksuologiczną.

W przypadku dyspareunii organicznej, leczenie polega przede wszystkim na usunięciu jej przyczyn. Na przykład w sytuacji, w której źródłem dolegliwości jest infekcja, stany zapalne lub podrażnienia lekarz zaleca środki miejscowe - zazwyczaj czopki lub tabletki. Gdy ból stanowi reakcję alergiczną konieczne jest wykluczenie drażniącego środka z najbliższego otoczenia i zażywanie tabletek antyalergicznych. Warto stosować chłodne okłady czy przemywać miejsca intymne naparem z rumianku. Jeśli przyczyną schorzenia jest podłoże psychiczne, należy udać się na wizytę u seksuologa albo skorzystać z porad psychiatry lub psychologa. Istotne znaczenie ma otwartość wobec partnera i dzielenie się z nim informacjami o doświadczanych dolegliwościach.

Ból przy stosunku - profilaktyka

Dyspareunii można zapobiec dzięki:

• dbałości o higienę intymną,
  
• regularnym wizytom u ginekologa,
  
• powstrzymywaniu się od współżycia na czas rekonwalescencji po chorobach i zabiegach narządów intymnych,
  
• zapewnieniu dobrego samopoczucia przed stosunkiem i przyjemnej atmosfery w trakcie zbliżenia,
  
• ograniczeniu stresu,
  
• stosowaniu wygodnych i skutecznych metod antykoncepcyjnych,
  
• unikaniu kontaktów seksualnych z przypadkowym lub chorym partnerem,
  
• unikaniu gwałtownych ruchów w trakcie stosunku płciowego lub podczas masturbacji.