Brodawczak odwrócony zaliczany jest do grupy guzów łagodnych pochodzenia nabłonkowego. Rozwija się najczęściej na bocznej ścianie jamy nosowej. Technikę endoskopową uważa się obecnie za najskuteczniejszy sposób usunięcia brodawczaka odwróconego nosa i zatok przynosowych. Swoją nazwę zawdzięcza on obrazowi histologicznemu, który przedstawia odwrócenie wzrostu nabłonka płaskiego w obręb podścieliska.

Co to jest brodawczak odwrócony?

Brodawczak odwrócony (łac. papilloma inversum) jam nosa został opisany po raz pierwszy w 1854 roku przez Wanda. Jest to łagodny nowotwór jam nosa i zatok przynosowych z możliwością przemiany w nowotwór złośliwy (10% przypadków), który charakteryzuje się dużą skłonnością do nawrotów po usunięciu. Kluczową przyczyną częstych wznów brodawczaka odwróconego jest nieradykalne usunięcie guza. Nowotworowo zmieniony nabłonek wrasta w głąb podścieliska w postaci palczastych wypustek, od czego choroba wzięła swoją nazwę.

Najczęstszą lokalizacją brodawczaka odwróconego jam nosa i zatok przynosowych jest boczna ściana jamy nosowej, ale guz dość często wyrasta też z przegrody nosa i błony śluzowej światła zatok (głównie szczękowej). Występuje zwykle jednostronnie i cechuje się niszczeniem okolicznych tkanek przez ucisk i naciekanie. Częściej pojawia się u mężczyzn, a zwłaszcza tych w wieku 35–60 lat.

Klasyfikacja brodawczaka odwróconego nosa i zatok przynosowych

Do niedawna najczęściej stosowaną klasyfikacją brodawczaka odwróconego nosa i zatok przynosowych była ta autorstwa Krouse’a. Obecnie coraz częściej badacze odnoszą się do klasyfikacji z 2007 roku opracowanej przez zespół kierowany przez Cannady, która przedstawia się następująco:

• grupa A – brodawczak odwrócony ograniczony do jamy nosowej, sitowia lub przyśrodkowej ściany zatoki szczękowej,

• grupa B – brodawczak odwrócony zajmuje dowolną ścianę zatoki szczękowej (inną niż ściana przyśrodkowa), zatokę czołową lub zatokę klinową,

• grupa C – brodawczak odwrócony szerzący się poza masyw szczękowo-sitowy.

Przyczyny powstawania brodawczaków odwróconych nosa

Etiologia brodawczaka odwróconego nosa pozostaje jak dotąd w pełni niepoznana. Część specjalistów uwzględnia etiologię zapalną i alergiczną. Zdaniem innych brodawczak odwrócony w nosie może mieć także pochodzenie wirusowe – zakażenie wirusem HPV (wirus brodawczaka ludzkiego) typu 6, 11, 16, 18, ale ze względu na niewielką ilość przypadków nie można ustalić jednoznacznego związku przyczynowego pomiędzy tym wirusem a powstawaniem brodawczaka odwróconego. Badacze donoszą, że guz może wyrastać z pozostałości embrionalnej błony ektodermalnej Schneidera, która oddziela błonę śluzową nosa i zatok przynosowych. Do powstania choroby predysponować mogą także czynniki takie jak: nadużywanie alkoholu wysokoprocentowego, palenie tytoniu, polipy nosa, zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych, występowanie brodawczaków w innych lokalizacjach, ekspozycja zawodowa na związki chemiczne (np. rozpuszczalniki organiczne – benzen, toluen, styren), opary spawalnicze, związki niklu i kurz.

Objawy towarzyszące brodawczakowi odwróconemu nosa i zatok przynosowych

Brodawczak odwrócony nosa i zatok przynosowych objawia się przede wszystkim narastającą niedrożnością przewodu nosowego, silnymi bólami i zawrotami głowy, wydostawaniem się z nosa śluzowej lub śluzowo-krwistej wydzieliny i uczuciem rozpychania w okolicy policzka. Chorzy doświadczają objawów podobnych do tych występujących w przebiegu nawracającego zapalenia zatok.

Na czym polega rozpoznanie i leczenie brodawczaka odwróconego nosa?

W rozpoznaniu brodawczaka odwróconego nosa zastosowanie mają tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny. Pobiera się także wycinek do badania histopatologicznego. Laryngolog przeprowadza też rynoskopię, czyli badanie jam nosowych wzrokiem. Nie ma rozbieżności co do sposobu leczenia brodawczaka odwróconego – jest ono wyłącznie operacyjne. Klasyczne metody leczenia brodawczaka odwróconego jam nosa i zatok przynosowych stanowią zabiegi chirurgiczne wykonywane z dostępu zewnątrznosowego, przy czym znaczny postęp nauk medycznych spowodował wzrost zainteresowania chirurgią endoskopową. Wśród jej zalet wymienia się możliwość przeprowadzenia diagnostyki przedoperacyjnej i dokładnej kontroli jamy pooperacyjnej. Technikę tę uważa się za mało inwazyjną, która powoduje niewielki ból pooperacyjny i nie wiąże się z obecnością widocznych blizn. Dodatkowo specjaliści zwracają uwagę na możliwość resekcji guza z większą dokładnością i zachowaniem struktur kostnych oraz niezmienionej błony śluzowej.

Wybór metody operacyjnej determinowany jest stopniem zaawansowania zmiany. Stąd też małe guzy leczone są zwykle techniką endoskopową z dojścia przez jamę nosową, a duże usuwane są przeważnie podczas rynotomii bocznej z dostępu zewnętrznego, która daje dobry wgląd w operowaną okolicę.

Niestety po usunięciu guza chorzy często zgłaszają nadmierne wysychanie i tworzenie się strupów w jamie pooperacyjnej, nadmierne łzawienie i zwężenie przedsionka nosa. Dodatkowo po usunięciu brodawczaka odwróconego nosa i zatok przynosowych konieczne jest systematyczne przeprowadzanie kontroli laryngologicznych ze względu na możliwość nawrotu choroby.

Bibliografia:

1. Cielińska M., Ścierski W., Sowa P., Lisowska G., Brodawczak odwrócony – etiologia, epidemiologia, klasyfikacja, „Otorynolaryngologia”, 2016, 15(2), s. 80-86.

2. Ohta N., Suzuki Y., Abe Y. i wsp., Chirurgia endoskopowa w leczeniu brodawczaka odwróconego jam nosa i zatok przynosowych rozprzestrzeniającego się do zatok czołowych, „Otolaryngologia Polska”, 2016, 70(6), s. 26-31.

3. Łukomski M., Obrębka R., Starska K. i wsp., Wyniki leczenia brodawczaków jamy nosa i zatok przynosowych, „Otolaryngologia Polska”, 2008, LXII(5), s. 574–577.

4. Miłoński J., Owczarek K., Olszewski J., Pietkiewicz P., Brodawczak odwrócony zlokalizowany w sitowiu tylnym, „Onkologia po Dyplomie”, 2015, 12(5), s. 26-28.

5. Osuch-Wójcikiewicz E., Wojas O., Nyckowska J. i wsp., Postępowanie w przypadkach wznowy brodawczaka odwróconego nosa i zatok przynosowych po leczeniu operacyjnym w materiale Kliniki Otolaryngologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, „Otolaryngologia Polska”, 2010, 64(7), s. 73-76.

Układ oddechowy - jak działa i jakie pełni funkcje? Dowiesz się tego z naszego filmu