Szkodliwość promieniowania podczerwonego dotyczy przede wszystkim skóry i oczu. Może ono prowadzić do oparzeń, zapalenia spojówek i wysuszania gałki ocznej. Należy jednak pamiętać, że podczerwień jest groźna tylko w przypadku długotrwałej lub niekontrolowanej ekspozycji. Odpowiednio stosowana i dawkowana może pozytywnie wpływać na organizm. Z tego powodu promieniowanie podczerwone jest jednym z elementów światłolecznictwa.
Szkodliwość promieniowania podczerwonego
Promieniowanie podczerwone (infrared – IR) jest niewidzialne dla ludzkiego oka. Długość fali mieści się w granicach 770–15000 nm. Jego naturalnym źródłem jest Słońce, jednak każde ciało o temperaturze wyższej od zera bezwzględnego ma zdolność do emitowania tego rodzaju promieniowania. Wyróżnia się 3 rodzaje podczerwieni:
- IR-A – krótkofalowe, które wnika najgłębiej (przechodzi przez naskórek aż do tkanki podskórnej);
- IR-B – średniofalowe, które jest absorbowane w naskórku (wnika maksymalnie 5 mm w głąb tkanki);
- IR-C – długofalowe, sięgające do naskórka.
Przez lata prowadzono wiele badań, które miały na celu stwierdzić, czy podczerwień jest szkodliwa na zdrowia. Zagrożenia mogą wynikać z efektu cieplnego, które wywołuje ten rodzaj promieniowania. Zbyt długa ekspozycja i wysokie natężenie wpływają negatywnie na skórę, ponieważ absorbuje ona aż 70% docierających do niej fal. Jest to przyczyną wysuszania naskórka, przyspieszenia starzenia się skóry oraz oparzeń. Najbardziej szkodliwe promieniowanie to IR-A, ponieważ wnika najgłębiej w tkankę.
Zagrożenia promieniowania podczerwonego są związane również z oddziaływaniem tego rodzaju energii na gałkę oczną. Jest ona dużo bardziej narażona na działanie podczerwieni niż skóra, ponieważ receptory bólowe obecne w rogówce wysyłają impulsy nerwowe dopiero po przekroczeniu temperatury 47℃, natomiast do oparzenia tego narządu dochodzi już kilka stopni wcześniej. Długotrwała ekspozycja na promieniowanie podczerwone grozi także powstaniem zmętnienia soczewki (zaćma), stanu zapalnego tęczówki, spojówki, brzegów powiek oraz wysuszeniem rogówki.
Należy pamiętać, że szkodliwość promieniowania podczerwonego dotyczy długotrwałej i niekontrolowanej ekspozycji. Przy stosowaniu odpowiednich dawek i natężenia we wskazanych stanach chorobowych podczerwień wykazuje właściwości terapeutyczne, dlatego znalazła zastosowanie w medycynie.
Pozytywny wpływ promieniowania podczerwonego na organizm
Promieniowanie podczerwone stosuje się podczas zabiegów fizykoterapeutycznych jako terapię światłem lub ciepłolecznictwo, ponieważ w małych dawkach i niskim natężeniu nie jest szkodliwe. Ekspozycji poddawane jest całe ciało lub jego fragment w celu zmniejszenia bólu, przyspieszenia gojenia się ran i złagodzenia stanu zapalnego. Podczerwień powoduje:
- miejscowe rozszerzenie naczyń krwionośnych,
- zwiększenie przepływu krwi przez tkanki oraz ich dotlenienie i lepsze odżywienie,
- przyspieszenie przemiany materii w komórkach,
- zmniejszenie napięcia w mięśniach,
- pobudzenie zakończeń nerwowych,
- pobudzenie termoreceptorów.
W terapii najczęściej wykorzystuje się lampę sollux. Poza podczerwienią emituje ona także światło widzialne. Jest w niej zastosowane promieniowanie IR-A, ponieważ wnika ono głęboko w tkanki (do 1 cm). Lampę ustawia się w odległości 30 cm od chorej tkanki. Czas naświetlania zależy od zakresu fal i rodzaju schorzenia. Zwykle wynosi on 15–20 minut. Aby zminimalizować szkodliwość promieniowania podczerwonego dla oczu, na czas zabiegu pacjent zakłada specjalne okulary ochronne.
Wskazania do naświetlania podczerwienią
Zabiegi, w których stosuje się promieniowanie podczerwone, są zalecane w leczeniu ostrych i przewlekłych stanów zapalnych stawów i tkanek miękkich, przewlekłego bólu mięśni, nerwobólów, przeczulicy, parestezji, wzmożonego napięcia mięśniowego. Wskazaniem są również stany po urazach narządu ruchu. Wpływ podczerwieni na ukrwienie i odżywienie tkanek umożliwia szybsze gojenie się ran, odmrożeń oraz stanów po zapaleniu skóry wywołanych infekcją bakteryjną.
Parestezje mogą być spowodowane zaburzeniami psychicznymi, a zwłaszcza nerwicą lękową.
Promieniowanie podczerwone – przeciwwskazania
Zabiegi z wykorzystaniem promieniowania podczerwonego nie mogą być stosowane przez wszystkich pacjentów. Przeciwwskazania to:
- ostry stan zapalny w obrębie skóry lub tkanek miękkich,
- gorączka,
- wyniszczenie organizmu,
- choroba nowotworowa,
- niewyrównane nadciśnienie tętnicze,
- niewydolność krążenia,
- problemy z krzepliwością krwi,
- zaburzenie ukrwienia w dystalnych częściach kończyn,
- przewlekłe choroby nerek i wątroby,
- gruźlica,
- ciąża.
Bibliografia:
- A. Wałach, M. Pihut, J. Loster, Charakterystyka zabiegów fizjoterapeutycznych stosowanych w leczeniu pacjentów z zaburzeniami czynnościowymi narządu żucia, Protetyka stomatologiczna 2006, LVI, 4.
- T. Mika, Fizykoterapia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1996.