W psychozie chory w jakimś zakresie traci poczucie realności siebie, otaczającego go świata i związku z nim. Rozróżnia się wiele odmian tego zaburzenia, m.in. psychozę poporodową (najbardziej skrajna reakcja na pojawienie się dziecka) czy psychozę alkoholową, która wynika z nadużywania alkoholu i wywołuje majaczenie, halucynacje i zespoły zmiany postrzegania, np. zespół Korsakowa i Otella.
Zobacz także:
Katalepsja: na czym polega? Objawy katalepsji, leczenie
Co to jest paranoja? Typowe objawy i główne przykłady paranoi
Co to jest psychoza?
Psychoza to zaburzenie psychiczne, które charakteryzuje się silnymi zakłóceniami postrzegania rzeczywistości. Jej pierwszy epizod pojawia się zwykle między okresem dojrzewania a 35 rokiem życia. Dzieci chorują rzadko.
Charakterystycznymi objawami psychotycznymi są m.in. urojenia, omamy, złudzenia fizjologiczne, iluzje, halucynacje, zobojętnienie emocjonalne, zachowania głęboko regresywne, ambiwalencja (jednoczesne przeżywanie uczuć przeciwstawnych bez poczucia ich sprzeczności), objawy katatoniczne (stupor, podniecenie psychoruchowe), anhedonia, aspołeczność, nieadekwatny do okoliczności nastrój, ubóstwo mowy, dezorganizacja zachowania (dziwne, niedostosowane zachowania) i formalne zaburzenia myślenia (kłopoty z jasnym myśleniem, rozkojarzenie, zaburzeniach pamięci i skupienia uwagi).
Psychoza – rodzaje
Znanych jest wiele rodzajów psychoz, a jednymi z częściej występujących są:
- Psychoza poporodowa
Psychoza poporodowa to jedno z poważniejszych zaburzeń psychicznych okresu poporodowego. Stwierdza się ją u 0,1–0,2% kobiet, które urodziły dziecko. W terapii łączy się leczenie farmakologiczne (leki przeciwpsychotyczne, przeciwdepresyjne, stabilizatory nastroju) i psychoterapię. Leczenie daje zwykle dobry efekt, dzięki czemu możliwy jest powrót do normalnego funkcjonowania w życiu społecznym i zawodowym. Wystąpienie psychozy poporodowej poważnie zaburza relacje matka–dziecko i małżeńskie. Okres ujawnienia objawów zaburzenia może wynosić od kilku dni do roku po porodzie. Chore na psychozę poporodową wykazują często zaburzony ogląd rzeczywistości oraz myśli i tendencje dzieciobójcze. Stan psychiczny matki rzutuje destruktywnie na parametry fizjologiczne, neurobiologiczne, behawioralne i rozwój niemowlęcia. Obciążone chorobą kobiety dopuszczają się zaniedbań względem potomstwa. Psychoza poporodowa spowodowana może być przez czynniki biologiczne (endogenne), egzogenne i psychogenne.
- Ostra psychoza
Ostra psychoza to stan wymagający natychmiastowej interwencji medycznej, w którym nagle pojawiają się i narastają objawy psychotyczne – omamy i urojenia. Zazwyczaj towarzyszą im dezorganizacja zachowania, nasilony lęk, pobudzenie psychoruchowe, myśli i tendencje samobójcze, zachowania agresywne i autoagresywne. Czynnikami odpowiadającymi za pojawienie się ostrej psychozy są zazwyczaj: podstawowa choroba neurologiczna, powikłanie prowadzonego leczenia i następstwo choroby somatycznej innej niż choroba układu nerwowego.
- Psychoza alkoholowa
Psychoza alkoholowa to efekt działania alkoholu – pospolitej substancji psychoaktywnej – na układ nerwowy. U osoby go nadużywającej rozpoznaje się objawy co najmniej jednej z kilku psychoz alkoholowych, które określa się także mianem schizofrenii alkoholowej. Alkoholik zmagać się może z:
➢ ostrą psychozą alkoholową – tzw. biała gorączka alkoholowa, do której dochodzi u osób nagle przestających spożywać alkohol po bardzo długim okresie regularnego picia;➢ halucynozą alkoholową – może się pojawić u osób od wielu lat uzależnionych od alkoholu, zarówno podczas epizodów picia, jak i abstynencji; chory doświadcza przede wszystkim omamów słuchowych w postaci głosów oceniających jego zachowanie, krytykujących i namawiających do wykonywania różnych czynności;
➢ paranoją alkoholową – zespół Otella objawia się głównie urojeniami niewierności małżeńskiej;
➢ psychozą Korsakowa – typowe w jej przebiegu są zaburzenia pamięci; chorzy doświadczają luk pamięciowych, które zapełniane są fałszywymi wspomnieniami (konfabulacjami); pojawiają się: apatia i problemy z jasnym i logicznym rozumowaniem
- Psychoza reaktywna
Psychoza reaktywna to krótkotrwałe zaburzenie psychotyczne, pojawiające się na skutek działania silnego czynnika stresogennego, czyli sytuacji związanych z utratą cennych wartości (np. śmierć bliskiej osoby, wypadek, napaść, utrata majątku lub dotychczasowej pozycji społecznej). Występują wtedy zaburzenia postrzegania rzeczywistości w postaci halucynacji i urojeń, które mijają samoistnie po ustąpieniu stresora. Pojawić się mogą także zaburzenia pamięci i myślenia, obojętność, stany znieruchomienia, chłód emocjonalny, mutyzm i omdlenia.
- Psychoza schizoafektywna
Psychoza schizoafektywna to choroba wywołana przez czynniki patogenetyczne typowe dla schizofrenii czy zaburzeń afektywnych. Ma charakter epizodyczny, nawracający, z dobrymi remisjami (okresami wyciszenia). Może mieć typ maniakalny, depresyjny lub mieszany (maniakalny i depresyjny).
- Psychoza maniakalno-depresyjna
Psychoza maniakalno-depresyjna to choroba afektywna dwubiegunowa, w której pojawiają się wahania nastroju – przechodzenie od manii i depresji do pozornego powrotu do zdrowia. Spowodowana jest przez czynniki wewnętrzne, takie jak zaburzenia w wydzielaniu serotoniny, dopaminy, noradrenaliny czy czynniki genetyczne.
Depresja u dzieci - co rodzice mogą zrobić przed wizytą u psychologa?
Bibliografia:
1. Karakuła H., Pitucha A., Łukasik P., Juchnowicz D., Lecyk A., Puzzle psychozy poporodowej – pozycja nozologiczna, czynniki ryzyka, prognoza, „Current Problems of Psychiatry”, 2011, 12(2), s. 201–204.
2. Szafrański T., Ostre psychozy u chorego neurologicznie, „Neurologia po Dyplomie”, 2013, 8(1), s. 45–50.
3. Rabe-Jabłońska J., Zaburzenia psychiczne u kobiet w ciąży i okresie poporodowym, W: Pajszczyk-Kieszkiewicz T. (red.), Choroby współistniejące z ciążą, Łódź, Uniwersytet Medyczny, 2008, s. 464–491.
4. Melka-Roszczyk M., Malinowski W., Psychoza poporodowa, „Family Medicine & Primary Care Review”, 2013, 15(3), s. 349–350.
5. Bilikiewicz A., Organiczny zespół amnestyczny (zespół lub psychoza Korsakowa), W: Bilikiewicz A., Pużyński S., Rybakowski J., Wciórka J. (red.), Psychiatria. Tom II. Psychiatria kliniczna, Wrocław, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, 2002, s. 100–105.
6. Kaplan H.I., Sadock B.J., Psychiatria kliniczna, Wrocław, Wydawnictwo Elsevier Urban & Partner, 1995.
7. Wciórka J., Zaburzenia schizoafektywne, W: Bilikiewicz A., Pużyński S., Rybakowski J., Wciórka J. (red.), Psychiatria. Tom II. Psychiatria kliniczna, Wrocław, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, 2002, s. 307–317.