Sepsa (z łac. sepsis) to gwałtowna, uogólniona, zapalna reakcja organizmu na zakażenie. Alternatywnie określa się ją posocznicą. Przyczyny sepsy mogą być różnorakie. Podłożem jej powstania są krążące we krwi patogeny, takie jak bakterie i ich toksyny, grzyby, wirusy. Stan ten uważa się za bezpośrednie zagrożenie życia. W jego przebiegu następuje niewydolność niezbędnych do funkcjonowania organizmu narządów, w tym wątroby, nerek, serca czy płuc.

Przeczytaj też: Co to jest wstrząs septyczny? Objawy, postępowanie i leczenie

Sepsa – przyczyny choroby

Przyczyny choroby, jaką jest sepsa, w około połowie przypadków dotyczą zakażeń płucnych. W etiologii posocznicy szczególne miejsce zajmują także zakażenia jamy brzusznej (około 24%), zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zakażenia układu moczowego, infekcje zębów i tkanek okołozębowych. Różne drobnoustroje wywołują inne rodzaje posocznicy, przy czym najczęściej dochodzi do niej w wyniku zakażenia bakteryjnego. Szacuje się, że bakterie wywołują około 75–85% przypadków sepsy.

Przyczyny sepsy w środowisku pozaszpitalnym to przede wszystkim: meningokoki (z łac. Neisseria meningitidis), pałeczki hemofilne (z łac. Haemophilus influenzae), pneumokoki (z łac. Streptococcus pneumoniae), paciorkowce ropne (z łac. Streptococcus pyogenes). W warunkach pozaszpitalnych posocznica rozwija się przeważnie w populacji ludzi młodych. W sposób szczególny na jej powstanie narażone są osoby, które przez długi czas przebywają w dużych skupiskach ludzkich, jak np. żłobki, szkoły, przedszkola, koszary, więzienia.

Przyczyny sepsy szpitalnej to najczęściej oporne na antybiotyki bakterie, jak gronkowiec złocisty (z łac. Staphylococcus aureus) czy pałeczka ropy błękitnej (z łac. Pseudomonas aeruginosa). Dodatkowo Acinetobacter baumannii, Klebsiella pneumoniae, paciorkowce. Posocznica szpitalna rozwija się głównie wśród osób przewlekle chorych, po operacjach, długotrwałej chemioterapii, antybiotykoterapii czy radioterapii. Częstość jej występowania według danych Polskiej Grupy Roboczej ds. Sepsy szacowana jest na 30% chorych leczonych na oddziałach intensywnej opieki medycznej. Uważa się ją za drugą – zaraz po chorobach układu krążenia – główną przyczynę zgonu na OIT.

Sepsa meningokokowa – przyczyny

Przyczyną sepsy meningokokowej jest zakażenie bakterią Neisseria meningitidis, czyli dwoinką zapalenia opon mózgowych. To Gram- ujemna bakteria przenoszona wśród ludzi drogą kropelkową podczas kontaktu z bezobjawowym nosicielem lub osobą chorą. Według danych Głównego Inspektora Sanitarnego w 2017 roku w Polsce zarejestrowanych zostało 156 przypadków sepsy meningokokowej, na którą chorują przeważnie małe dzieci (w wieku od 3 miesięcy do 1 roku życia) oraz nastolatki i młodzi dorośli w wieku 16–21 lat. Specjaliści podkreślają, że ten rodzaj sepsy jest jednym z najbardziej zaraźliwych i może wywołać wybuch ognisk zachorowań. Choroba ma piorunujący przebieg. Czas, jaki mija od pojawienia się pierwszych przypominających grypę objawów do pełnoobjawowej postaci, to kilkanaście godzin. Jak donosi Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, w Polsce najczęściej stwierdza się zakażenia meningokokami z grupy B (około 70%) lub grupy C (około 25%). Znacznie rzadziej sepsa meningokokowa jest wynikiem zakażenia meningokokami W-135 i Y. Podkreślić należy, że przed drobnoustrojami tymi można ustrzec się, stosując szczepionki. Szczepienie na meningokoki należy do grupy zalecanych, w związku z czym nie jest objęte refundacją przez Narodowy Fundusz Zdrowia.

Urosepsa – przyczyny

Kolejnym rodzajem posocznicy jest urosepsa. Jej przyczynami są choroby układu moczowego. Tzw. posocznica moczowa wystąpić może bez względu na płeć czy wiek, choć znacznie częściej stwierdza się ją w populacji dzieci niż dorosłych. Definiuje się ją jako stan obecności w krwiobiegu bakterii pochodzących z układu moczowego. Przyczynami sepsy moczowej są najczęściej zaburzenia w odpływie moczu, będące konsekwencją stanów, takich jak przerost prostaty, kamica moczowa, refluks moczowodowy (cofanie się moczu do moczowodów i nerek), zwężenia górnych i dolnych dróg moczowych, dysfunkcja neurogenna pęcherza. Dodatkowo podłożem jej powstania bywają guzy umiejscowione w drogach moczowych, a nawet ciąża. Ryzyko wystąpienia urosepsy podnoszą wymagające cewnikowania powikłania po zabiegach w obrębie dróg moczowych. Do jej powstania predysponują także: niedobory odporności, zażywanie leków immunosupresyjnych, cukrzyca, uzależnienie od alkoholu, niewydolność nerek. Najczęściej stwierdzanymi bakteriami w przebiegu urosepsy są: Escherichia coli (pałeczka okrężnicy), Klebsiella czy Proteus enterobacter, bakterie niefermentujące Pseudomonas spp. Czynnikiem etiologicznym okazać mogą się także grzyby, w tym zwłaszcza gatunek Candida albicans.

Przeczytaj też: Sepsa u dzieci – jak rozpoznać objawy sepsy u dziecka i jakie są rokowania?

Bibliografia:

• P. Zapała, B. Dybowski, P. Radziszewski, Posocznica moczowa, urosepsa, „Przegląd Urologiczny” 2013, 1(77), s. 25–29.

• E. Talarek, Inwazyjna choroba meningokokowa u dzieci, „Forum Zakażeń” 2014, 4(6), s. 357–364.

• M.T. Paradowski, M. Szablewski, J. Majda, Sepsa. Prokalcytonina, BioMérieux Polska Sp. z o.o, Warszawa 2006.
  
  Zobacz też film: Czym jest sepsa/Sepsa choroba czy objaw?