Osteomalacja jest spowodowana niewystarczającym odkładaniem się soli wapnia, co skutkuje zmiękczeniem i uginaniem się kości. Za chorobę odpowiadają w dużej mierze: zbyt mała ilość wapnia i fosforanów zawartych w pożywieniu (przewlekłe niedożywienie, dieta jarska), niedobór witaminy D i choroby, w przebiegu których dochodzi do niewydolności nerek.

Zobacz także: Makroelementy – definicja i obecność w organizmie oraz diecie

Co to jest osteomalacja i jakie są jej przyczyny?

Osteomalacja, znana pod nazwą krzywica osób dorosłych lub rozmiękanie kości, należy do ciężkich chorób układu kostnego. Jest spowodowana niedostateczną mineralizacją kości w części zbitej i gąbczastej. Dochodzi wtedy do gromadzenia się nadmiernej ilości osteoidu, miękkiej niezmineralizowanej tkanki kostnej. Z czasem następuje trwałe odkształcenie kości.

Za główny czynnik sprawczy osteomalacji uważa się:

• niedobór witaminy D w organizmie i zaburzenia jej przemiany,
  
• niedostateczną liczbę fosforanów koniecznych do procesu mineralizacji tkanki kostnej.
  

Najczęstsze przyczyny niewystarczającej ilości witaminy D w organizmie stanowią: niedostateczna podaż w pokarmach oraz synteza w skórze, nieprawidłowe wchłanianie witaminy z przewodu pokarmowego (np. w przebiegu cholestazy, choroby Leśniowskiego-Crohna, przewlekłego zapalenia trzustki, poalkoholowej marskości wątroby czy w stanach po resekcji jelita). Z kolei przyczyn zaburzonego metabolizmu witamin z grupy D należy upatrywać głównie w: uwarunkowanych genetycznie zaburzeniach hydroksylacji zachodzącej w nerkach i wątrobie, celiakii, przewlekłych chorobach nerek, chorobach miąższowych wątroby, niedoczynności przytarczyc, długotrwałym zażywaniu leków przeciwdrgawkowych (fenytoina i fenobarbital), preparatów sedatywnych (rifampicyna, diazepam, fenylbutazon) lub długodziałających barbituranów i genetycznej wadzie receptora witaminy D. Inne czynniki zwiększające prawdopodobieństwo wystąpienia osteomalacji to nadmierne picie alkoholu i za rzadkie zażywanie kąpieli słonecznych.

Zobacz także: Zwapnienie kości: rodzaje, przyczyny, objawy, sposoby leczenia i rehabilitacja

Osteomalację rozpoznaje się u osób dorosłych – po zakończonym procesie wzrostu i po zrośnięciu się nasad kości długich z trzonami. Choroba występuje najczęściej u osób po 80 roku życia.

Osteomalacja a osteoporoza

Osteomalacja a osteoporoza to ciekawe zestawienie, gdyż zaburzenia te są do siebie podobne pod względem obrazu klinicznego. Największym wyzwaniem w ich leczeniu jest konieczność kontynuowania terapii przez wiele lat. Choroby często współistnieją.

Osteomalacja – objawy

Objawy charakterystyczne dla osteomalacji to m.in.:

• przewlekły ból kości,
  
• utrata normalnej odporności na naciski i napięcia kości,
  
• chód kaczkowaty – kołysanie się na boki podczas poruszania się z powodu trudności z utrzymaniem prawidłowej postawy ciała,
  
• kifotyzacja odcinka piersiowego kręgosłupa – łukowate wygięcie kręgosłupa w stronę grzbietu, potocznie nazywane garbem, z możliwością ucisku i podrażnienia korzonków nerwowych,
  
• nadmierna łamliwość i pękanie kości,
  
• tężyczka hipokalcemiczna (nadmierny skurcz i osłabienie mięśni),
  
• zmniejszenie gęstości kości,
  
• trwałe odkształcenia kości przybierające kształt litery O, występują w obrębie kończyn dolnych i w ciężkich przypadkach prowadzą nawet do kalectwa,
  
• strefy Loosera i Milkmana – złamania rzekome, pasemka prostopadłe do powierzchni kości, mają długość do kilkunastu milimetrów, zlokalizowane są głównie w obrębie kości udowych, łonowych, biodrowych, łopatek czy żeber,
  
• objawy związane z chorobami reumatycznymi, m.in. męczliwość, miopatia proksymalna, tkliwość okołostawowa i polineuropatia czuciowa.
  

Osteomalacja – leczenie i diagnoza

Podstawę rozpoznania osteomalacji stanowi wywiad z chorym. Należy zwrócić uwagę na obecność bólu kostno-mięśniowego i ocenić dietę pod kątem spożycia wapnia. Lekarz zleci morfologię krwi i badanie moczu, które wykazują niskie stężenie wapnia i fosforanów, wysokie stężenie fosfatazy zasadowej, zwiększone stężenie PTH i niskie dobowe wydalanie wapnia z moczem. Wykonuje się badanie RTG, densytometryczne oceniające gęstość kości, a niekiedy biopsję kości.

Leczenie osteomalacji opiera się w pierwszej kolejności na leczeniu choroby podstawowej, odpowiadającej za powstanie krzywicy dorosłych. Zaleca się spożywanie produktów bogatych w wapń. Jeśli u chorego wystąpił spadek fosforanów, powinno się wprowadzić do diety większą ilość nabiału – mleka i jego przetworów. Trzeba też unikać przyjmowania alkoholu. Osoby zmagające się z osteomalacją powinny zapewnić organizmowi należyte wartości witaminy D. Jest ona wytwarzana przez organizm w wyniku ekspozycji na promienie słoneczne (co najmniej 15 minut dziennie w okresie letnim), ale i może być przyswajana z produktów spożywczych – jej doskonałym źródłem są tłuste ryby morskie. Dodatkowo można stosować suplementację dostosowaną do indywidualnych potrzeb i zaleceń lekarskich. Dzienne zapotrzebowanie organizmu na witaminę D zapobiegające powstaniu osteomalacji szacowane jest na 10 mikrogramów. Jej niedobór wynikający z zaburzonego wchłaniania w przewodzie pokarmowym wymaga przyjmowania jej domięśniowo.

Osteotomię kości stosuje się rzadko. Podejmowana jest w leczeniu znacznych deformacji. Polega na przecięciu kości w celu poprawy jej kształtu, skrócenia, wydłużenia i korekcji osi kończyny.

Bibliografia:

1. Tłustochowicz W., Korkosz M., Choroby metaboliczne kości. Osteomalacja, W: Szczeklik A. (red.), Choroby wewnętrzne, Kraków, Medycyna Praktyczna, 2006, s. 1748–1749.
   
2. Zwolakiewicz A., Sulencka-Kaatz A., Orłowicz M., Jeka S., Osteomalacja u 41-letniej chorej w przebiegu ciężkiego niedoboru witaminy D z wtórną nadczynnością przytarczyc, „Reumatologia”, 2013, 51(6), 467–470.
   
3. Galus K, Jaworski Z., Krzywica i osteomalacja. Choroby metaboliczne kości, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 1982.
   
4. Eisman J.A., Osteomalacia, „Baillière's Clinical Endocrinology and Metabolism”, 1988, 2(1), s. 125–155.
   
5. Misiorowski W., Osteoporoza, osteomalacja, pierwotna nadczynność przytarczyc? Różnicowanie niskiej masy kostnej, „Geriatria”, 2008, 2, s. 45–54.
   
6. Horst-Sikorska W., Osteomalacja, W: Puszczewicz M. (red.), Reumatologia, Warszawa, Medical Tribune Polska, 2011, s. 433–435.
   
7. Tłustochowicz W., Osteoporoza i osteomalacja, W: Zimmermann-Górska I (red.), Reumatologia kliniczna, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008, s. 917–918.
   
8. Pluskiewicz W., Choroby metaboliczne kości, „Medycyna po Dyplomie”, 2012, 21(7–8), s. 95–100.
   
9. Jafiszow U., Sierakowski S., Małyszko J., Kita K., Lewandowski B., Domysławska I., Sulik A., Klimiuk P.A., Osteomalacja, „Nowa Medycyna”, 2004, 3, 182–186.