W ostatnich latach wzrosło społeczne zainteresowanie medycyną naturalną, nazywaną także tradycyjną, niekonwencjonalną czy alternatywną. W piśmiennictwie międzynarodowym do opisu tych metod postępowania stosuje się skrót CAM (complementary and alternative medicine, czyli medycyna alternatywna i uzupełniająca). Dużą popularnością cieszy się zwłaszcza tradycyjna medycyna chińska i indyjska.

Co to jest medycyna naturalna?

Medycyna naturalna to zespół nieinwazyjnych metod leczenia, w których nie stosuje się chemicznych preparatów farmakologicznych. Jest definiowana jako podzespół metod medycznych i zdrowotnych, który nie stanowi integralnej części konwencjonalnej medycyny. Medycyna naturalna stosowana jest w przypadku niepłodności i leczenia m.in. trzustki, zatok, astmy, żylaków, a nawet chorób nowotworowych.

Lecznictwo niemedyczne przekazywane jest z pokolenia na pokolenie. Metody te zdobyły społeczne uznanie jako bezpieczne i skuteczne. Z kolei większość personelu medycznego z różnych względów w większości sceptycznie podchodzi do medycyny tradycyjnej i jest przeciwnikiem leczenia niekonwencjonalnego. Zdaniem specjalistów główną przyczyną szybkiego rozwoju tego typu metod jest postępujący wzrost społecznego zainteresowania ideologią holistycznego podejścia do zdrowia w opozycji do biurokratycznej, stechnicyzowanej i jatrogennej medycyny.

Chińska medycyna naturalna

Chińska medycyna naturalna znana jest także jako Tradycyjna Medycyna Chińska (TMC). Zdaniem Georga Weidingera, austriackiego lekarza, medycyna chińska to w 80% odpowiedni styl życia, w 10% akupunktura i w 10% medycyna ziołowa. Chińczycy dzielą zioła na 4 grupy (ze względu na właściwości): silnie oziębiające, oziębiające, rozgrzewające i silnie rozgrzewające. W ziołolecznictwie nie stosuje się żadnych substancji chemicznych wytwarzanych syntetycznie. Tradycyjna farmakopea chińska do dziś opiera się na pierwszym zielniku chińskim z IV tysiąclecia przed Chrystusem. Porady chińskiej medycyny naturalnej oparte są na silnie rozbudowanych podstawach teoretycznych i własnych rodzajach terapii, takich jak:

• akupunktura – stymulowanie akupunktów, czyli miejsc na skórze, tkance podskórnej lub częściach ciała, przy pomocy metalowych igieł udrażniających meridiany, czyli kanały energetyczne pobudzające krążenie krwi i wzmacniające energię qi;

• akupresura (zwana też bezigłową akupunkturą) – rodzaj masażu polegający na uciskaniu i masowaniu tzw. punktów biologicznie aktywnych;

• Qi Gong – zestaw ćwiczeń zdrowotnych;

• zasady dietetyczne.

Jak głoszą Chińczycy, leczenie ciała jest nierozerwalnie związane z leczeniem ducha, a choroba nierzadko ma swoje początki w psychice. Nie bez znaczenia ma na nią także wpływ środowiska, co głosi wu xing, czyli reguła 5 żywiołów (drewna, ognia, ziemi, metalu i wody) lub teoria wzajemnych wpływów między człowiekiem a naturą. Medycyna naturalna z Chin opiera się na praktycznym stosowaniu teorii energii życiowych. Za źródło wszelkich nieprawidłowości w stanie zdrowia uważa się zachwianie równowagi energetycznej organizmu. Choroba powstaje na skutek zaburzenia:

• yin – płyny wewnętrzne, tkanki ludzkie, energia, która nawilża, chłodzi i odżywia;

• yang – ciepło, aktywność, produktywność.

Indyjska medycyna naturalna

Kolejną znaną na całym świecie odmianą leczenia tradycyjnego jest indyjska medycyna naturalna. Hinduska ajurweda pochodzi od dwóch sanskryckich słów: ajur (życie) i veda (wiedza, nauka), co w dosłownym tłumaczeniu oznacza naukę o życiu, znajomość życia lub naukę o długowieczności. Nazywana jest powszechnie matką wszelkich sposobów leczenia.

Indyjska legenda głosi, że wiedza o ajurwedzie pochodzi od Brahmy – stwórcy, pierwszej żywej istoty we wszechświecie. Pierwszym istotnym i całościowym dziełem o ajurwedzie jest „Caraka sanhita”, przez większość praktyków i badaczy uznawana za najważniejsze dzieło o medycynie indyjskiej. Nauka ajurwedy opiera się na założeniu, że wszystko‚ co znajduje się we wszechświecie, jest ze sobą wzajemnie powiązane i stworzone z przestrzeni, powietrza, ziemi, wody i ognia. Jest to tzw. koncepcja 5 żywiołów (panća mahabhuta).

Wszelkie zmiany w otoczeniu mają bezpośredni wpływ na organizm. Ajurweda dąży do równowagi między duszą i ciałem. Medycyna indyjska popularyzuje zdrowy tryb życia, który wzmacnia naturalną odporność, zapobiega chorobom somatycznym i psychicznym oraz odbudowuje wewnętrzną harmonię. Szczególne znaczenie mają higiena, woda i dieta. W obrębie ajurwedy opracowano 8 specjalizacji: choroby wewnętrzne, chirurgię ogólną, leczenie chorób głowy i szyi, pediatrię, toksykologię, naukę o afrodyzjakach, naukę o odmładzaniu i psychiatrię. Integralny element ajurwedy stanowi praktykowanie jogi i medytacja.

W ajurwedzie znana jest koncepcja 5 działań oczyszczających. Jest to terapia zapewniająca głębokie oczyszczenie ciała i odżywienie tkanek, co poprawia stan zdrowia. Wśród tych działań wymienia się:

• wireczana – stosowanie środków przeczyszczających oczyszczających jelito cienkie,

• basti – lewatywy z wywarów ziołowych lub olejowych oczyszczające jelito grube,

• nasja – krople do nosa stosowane w celu usunięcia toksyn z obszaru głowy,

• wamana – lewatywy, prowokowanie wymiotów w celu usunięcia toksyn z żołądka,

• rakta moksza – upuszczanie krwi lub oczyszczanie z wykorzystaniem ziół.

Bibliografia:

1. Weidinger G., Tradycyjna Medycyna Chińska. Przewodnik holistycznego uzdrawiania, Białystok, Vital, 2016.

2. Cianciara D., Integracja medycyny tradycyjnej z akademicką, „Problemy Higieny i Epidemiologii”, 2012, 93(1), s. 223–228.

3. Domosławski Z., Wprowadzenie do medycyny, Jelenia Góra, Kolegium Karkonoskie PWSZ, 2007.

4. Pęgiel-Kamrat J., Zarzeczna-Baran M., Medycyna niekonwencjonalna w opinii studentów VI roku wydziału lekarskiego AMG, „Sztuka Leczenia”, 2006, XIII(1-2), s. 51–57.

5. Popowicz D., Akupresura w praktyce, Poznań, Złote Myśli, 2005.

6. Nowakowska L., W stronę socjologii lecznictwa niemedycznego – zarys przedmiotu badań, „Hygeia Public Health”, 2012, 47(3), s. 258–263.

7. Dulęba K., Wysocki M., Styczyński J., Complementary and Alternative Medicine in Children with Cancer – Facts and Myths, “Advances in Clinical and Experimental Medicine”, 2006, 15(4), s. 695–703.

8. Wielobób A., Wielobób M., Ajurweda w praktyce, Gliwice, HELION, 2014.

9. Sachs M., Ajurweda a uroda. Jak być pięknym, Kraków, a-ti information services, 2010.