Kwas 3-hydroksy-3-metylobutanowy (HMB) został odkryty w 1992 roku przez zespół badaczy pod kierunkiem Steve’a Nissena. Naukowcy zauważyli, że zwiększa odporność mięśni na zmęczenie oraz zapewnia szybszy przyrost tkanki mięśniowej. Wykazali też, że suplementacja HMB obniża działanie dehydrogenazy mleczanowej (LDH) i fosfokinazy kreatynowej (CK), czyli markerów prowadzących do uszkodzenia komórek mięśniowych.

Co to jest HMB?

HMB (wzór sumaryczny C5H10O3) to skrótowe określenie dla kwasu 3-hydroksy-3-metylobutanowego, który alternatywnie nazywany jest także kwasem 3-hydroksyizowalerianowym, kwasem β-hydroksyizowalerianowym lub β-hydroksy-β-metylomaślanem. To krótkołańcuchowy kwas tłuszczowy, substancja bioaktywna o działaniu zbliżonym do witamin. HMB opisywane jest jako jasnożółta, lepka ciecz, bardzo dobrze rozpuszczalna w wodzie i w innych rozpuszczalnikach, jak eter i etanol, wydzielająca nieprzyjemny zapach.

HMB – występowanie

HMB to metabolit (końcowy produkt przemiany) aminokwasu rozgałęzionego leucyny. Z ogólnej puli leucyny około 5% ulega przekształceniu do HMB, a pozostała część jest utleniana w mitochondriach. Jego endogenna produkcja zachodzi głównie w wątrobie i w mięśniach szkieletowych. Spożywający przeciętną ilość białka, czyli około 0,8 g/kg masy ciała, organizm wytworzy dziennie od 0,25 do 1 g HMB. Związek ten dostarczany jest także z niektórymi produktami spożywczymi, zarówno zwierzęcymi, jak i roślinnymi, choć w niewielkich ilościach. Możliwa jest również jego suplementacja.

HMB – skutki uboczne

Godny podkreślenia jest fakt, że nie wykazano jak dotąd niepożądanego wpływu zażywania HMB. Specjaliści z Międzynarodowego Związku Żywienia Sportowców (z ang. International Society Of Sports Nutrition, ISSN) donoszą, że nawet długotrwałe przyjmowanie HMB jest całkowicie nieszkodliwe dla organizmu.

HMB a katabolizm mięśni

HMB zalicza się do grupy zaawansowanych produktów proteolizy – procesu, który prowadzi do rozkładu białek na peptydy i aminokwasy. Wykazuje dużą zdolność do hamowania aktywności enzymów reakcji katabolizmu. Jest to szczególnie ważne dla osób wykonujących wzmożony wysiłek fizyczny, które pragną zapobiec katabolizmowi mięśni, czyli rozpadowi tkanki mięśniowej. Antykataboliczne działanie HMB wynikać może z potencjalnego oddziaływania na hamowanie rozkładu lub pobudzanie syntezy białek mięśniowych. Jednakże organizm stosunkowo szybko przystosowuje się do nowych obciążeń, w wyniku czego z czasem antykataboliczne właściwości HMB przestają być zauważalne. W związku z tym suplement zaleca się stosować przez 3 pierwsze miesiące trwania treningów. Sportowcy z dłuższym stażem nie uzyskają większych korzyści z suplementacji preparatów zawierających HMB.

Zobaczcie, jak wybrać sport dla siebie i jak zacząć ćwiczyć:

Pozytywne działanie HMB dla sportowców

Oprócz działania antykatabolicznego HMB podnosi zdolność wysiłkową i przyspiesza regenerację organizmu po wysiłku. Wykazuje pozytywny wpływ na metabolizm tkanki tłuszczowej – intensyfikuje jej spalanie i ogólną odporność immunologiczną organizmu. Usprawnia przyswajalność białek, co skutkuje dużym przyrostem masy mięśniowej. Dodatkowo HMB ogranicza dobowe spożycie białka przy zachowaniu podobnych rezultatów, jak podczas diety wysokobiałkowej. Zmniejsza uszkodzenia mięśni i związane z tym dolegliwości bólowe. Suplement diety HMB obniża frakcję tzw. złego cholesterolu (LDL) we krwi. Zmniejsza tym samym ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych, w tym zwłaszcza miażdżycy.

HMB jako składnik suplementów diety

Kwas 3-hydroksy-3-metylobutanowy to popularny składnik suplementów dietetycznych stosowanych w sporcie. Dzienne dawkowanie HMB szacowane jest na 3 g. Jak brać HMB? Porcję powinno się podzielić na 2 lub 3 dawki. Nadmiar składnika zostaje wydalony z moczem. Suplementy przybierają najczęściej formę kapsułek, choć dostępne są także w postaci płynu lub żelu. HMB występuje głównie jako monopreparat, choć należy zaznaczyć, że jego skuteczność zwiększa się w połączeniu z kreatyną.

HMB nie tylko dla sportowców

Badacze donoszą o pozytywnych efektach stosowania suplementów z HMB nie tylko w populacji osób aktywnych fizycznie. Uważają je za pomocne w przypadku stanów wzmożonego katabolizmu białek, który pojawia się w przebiegu choroby nowotworowej, dystrofii mięśniowej (zaniku mięśni), sarkopenii (zespołu objawów przejawiającego się utratą masy mięśniowej i obniżeniem funkcji mięśni, w konsekwencji czego dochodzi do pogorszenia sprawności fizycznej) czy nabytego zespołu niedoboru odporności (AIDS). Dodatkowo HMB sprawdza się przy utracie masy mięśniowej towarzyszącej procesowi starzenia się i związanej z ujemnym bilansem energetycznym. Zauważono, że β-hydroksy-β-metylomaślan zmniejsza ryzyko niekorzystnych konsekwencji zdrowotnych wynikających z działania stresu środowiskowego i oksydacyjnego związanego z nadmierną generacją wolnych rodników tlenowych.

Bibliografia:

1. Hassa R., Mrzigod J., Nowakowski J., Podręczny słownik chemiczny, Videograf II, Katowice, 2004.

2. Lis I., Bogdański P., Karolkiewicz J., Wpływ β-hydroksy-β-metylomaślanu (HMB) na metabolizm białek mięśniowych u osób zdrowych i chorych, „Farmacja Współczesna”, 2014, 7, s. 32–41.

3. Koevering M.V., Nissen S., Oxidation of leucine and alpha-ketoisocaproate to beta-hydroxy-beta-methylbutyrate in vivo, „American Journal of Physiology – Endocrinology and Metabolism”, 1992, 262(1), s. E27–E31.

4. Dymkowska-Malesa M., Walczak Z., Suplementacja w sporcie, „Nowiny Lekarskie”, 2011, 80(3), s. 199–204.