Dyskalkulia to zaburzenie, które generuje problemy nie tylko na etapie edukacji szkolnej, ale i w życiu dorosłym. Objawami są nieumiejętność przeprowadzenia działań matematycznych oraz problemy w dedukcji, analizowaniu, rozumowaniu, wyciąganiu wniosków z działań matematycznych. Diagnoza dyskalkulii opiera się w dużym stopniu na specjalnych testach.
Co to jest dyskalkulia?
Dyskalkulia jest jedną z odmian dysleksji rozwojowej, czyli deficytem natury psychicznej, który uniemożliwia przyswojenie zagadnień szkolnych adekwatnych do wieku i ilorazu inteligencji ucznia. Definiuje się ją jako zaburzenie zdolności wykonywania działań arytmetycznych, któremu nie towarzyszą nieprawidłowości w zakresie ogólnych funkcji umysłowych. Dyskalkulicy stanowią około 6% społeczeństwa. Nazwa „dyskalkulia” wywodzi się z łaciny od słów calkulare – „liczyć” i dys – „trudność”.
W Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 przypisano dyskalkulii numer F81.2, gdzie:
- F to „Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania”,
- 81 to „Specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych”,
- 2 to „Specyficzne zaburzenie umiejętności arytmetycznych”.
Przyczyny dyskalkulii
Przyczyn dyskalkulii upatruje się w uwarunkowanych genetycznie, czyli wrodzonych nieprawidłowościach obszaru mózgu, gdzie skoncentrowane są zdolności matematyczne – płacie ciemieniowym. Specjaliści wskazują na rolę odpowiadającego za motorykę przedsionka. Dzieci z prawidłowo rozwiniętymi umiejętnościami motorycznymi w lepszym stopniu przyswajają relacje przestrzenne, geometrię i arytmetykę.
Objawy dyskalkulii
Dyskalkulia objawia się:
- nieumiejętnym odczytywaniem i problemami z zapisywaniem symboli matematycznych,
- zaburzeniami zdolności wykonywania operacji matematycznych,
- trudnościami w dostrzeganiu zależności liczbowych,
- odczuwaniem silnego stresu i atakami nerwicowymi w związku z wykonywaniem operacji matematycznych.
Wśród innych objawów dyskalkulii wymienia się: błędy nieuwagi, kłopoty z odczytywaniem godziny z zegarka, liczenie na palcach, częste przyciskanie nieodpowiednich klawiszy kalkulatora oraz problemy z odczytywaniem map, określaniem temperatury i prędkości.
Zobaczcie, czym jest dysleksja:
Rodzaje dyskalkulii rozwojowej
Słowacki neuropsycholog Ladislav Košč wyodrębnił kilka typów dyskalkulii rozwojowej:
- werbalna (zwana słowną) – zaburzenie nazywania relacji i pojęć matematycznych, problemy z nazywaniem numerów czy cyfr oraz z określeniem liczby obiektów;
- leksykalna – zaburzenie odczytywania cyfr, liczb, symboli matematycznych i operacyjnych;
- graficzna – zaburzenie zapisywania znaków operacyjnych i liczb, kłopoty w pisemnym mnożeniu, dzieleniu, dodawaniu i odejmowaniu;
- wykonawcza – zaburzenie manipulowania obrazkowymi lub realnymi obiektami w celach matematycznych jak np. porównywanie wielkości i ilości, obliczanie liczebności zbioru, szeregowanie w kolejności malejącej / rosnącej;
- operacyjna – zaburzenie wykonywania operacji matematycznych mimo zdolności wzrokowo-przestrzennych;
- pojęciowo-poznawcza – zaburzenie rozumienia relacji koniecznych w przeprowadzeniu obliczeń pamięciowych czy idei matematycznych.
Diagnoza dyskalkulii
Diagnoza dyskalkulii opierać się powinna na badaniach psychologicznych, na podstawie których określone zostaną: poziom rozwoju intelektualnego, funkcjonowania społecznego i emocjonalnego oraz zaburzenia percepcyjno-motoryczne. Dodatkowo przeprowadza się badania pedagogiczne, które ocenią poziom umiejętności szkolnych (pisanie, czytanie, liczenie). Specjaliści posiłkują się testami na dyskalkulię, wśród których wymienia się m.in.:
- Test Kalkulia III – ocena umiejętności liczenia, zwłaszcza dodawania, w zakresie 1–100; określanie liczby czarnych kropek w różnych układach;
- Trójkąt Liczbowy – ocena umiejętności dodawania w specyficznym układzie przestrzennym;
- Złożona Figura Reya – ocena zdolności wzrokowo-przestrzennych, uwagi, pamięci, planowania; polega na skopiowaniu badanego wzoru, następnie na ponownym narysowaniu go z pamięci;
- Test rozumowania arytmetycznego – ocena zdolności rozwiązywania przedstawionych słownie trzech zadań matematycznych; pozwala rozpoznać problemy w pisaniu ze słuchu.
Leczenie dyskalkulii
Leczenie dyskalkulii odbywa się w ramach zajęć korekcyjno-kompensacyjnych lub dydaktyczno-wyrównawczych. Pomocna jest terapia pedagogiczna, korepetycje i konsultacje z nauczycielem matematyki. Według pochodzącego z Wielkiej Brytanii neuropsychologa Briana Butterwortha lęk przed matematyką powinien być redukowany w trzech krokach:
- zatrzymanie się – szacowanie i ogląd,
- optymalne wykorzystanie posiadanej (nawet ograniczonej) wiedzy,
- spojrzenie na zadanie z innej perspektywy.
Bibliografia:
1. M. Kupisiewicz, Słownik Pedagogiki Specjalnej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013.
2. W. Dykcik, Pedagogika specjalna, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań 2001.
3. L. Košč, Psychologia i patopsychologia zdolności matematycznych, Wydawnictwo Radia i Telewizji, Warszawa 1982.
4. U. Oszwa, Zaburzenia rozwoju umiejętności arytmetycznych. Problem diagnozy i terapii, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2008.