Dysforia stanowi całkowite przeciwieństwo euforii, która jest stanem radosnego, pozytywnego pobudzenia. Rzeczywistość w dysforii postrzegana jest w pesymistycznie. Osoba o obniżonym nastroju traci wiarę w to, że cokolwiek w jej życiu może się poprawić. Jest rozdrażniona, wybuchowa i gwałtowna.

Co to jest dysforia?

Dysforia definiowana jest jako wyolbrzymione, nadmierne przeżywanie w negatywny sposób codziennych zdarzeń. Przejawia się reakcjami nieadekwatnymi do zaistniałych sytuacji. Nazwa tego stanu wywodzi się z języka greckiego od słów δυσ – „trudność” oraz φέρω – „znosić”. Leczenie dysforii determinują odpowiadające za jej powstanie czynniki.

Jakie są przyczyny dysforii?

Przyczynami obniżonego nastroju bywają choroby i zaburzenia psychiczne, w tym np. schizofrenia, charakteropatie, zaburzenia osobowości i depresja. Jej podłoża można upatrywać też w schorzeniach somatycznych np. w niektórych odmianach padaczki czy zespołach otępiennych (np. chorobie Alzheimera). Dodatkowo może wynikać z nieodpowiedniego przygotowania do życia w społeczeństwie, co jest konsekwencją wyręczania we wszystkim w okresie dzieciństwa. Dysforia obserwowana bywa także u niektórych osób zażywających substancje psychoaktywne.

Objawy dysforii

Dysforia objawia się obniżeniem nastroju. Zmagająca się z nią osoba pała do siebie niechęcią, a w skrajnych przypadkach nawet nienawiścią. Typowe jest dla niej rozżalenie, wybuchowość, zrzędliwość, gniew, rozdrażnienie, rozgoryczenie, poddawanie się, agresja, brak zdolności cieszenia się. Reagowanie w taki sposób pojawia się w sytuacjach, które dla pozostałej części społeczeństwa nie stanowią podstaw do tak gwałtownego zachowania.

Osoby z nastrojem dysforycznym doświadczają często uczucia bezradności. Tkwią w przekonaniu, że podejmowanie jakichkolwiek działań jest bezsensowne, gdyż zapewne nie przyniesie to żadnego skutku. Nie potrafią rozwiązywać problemów, ponieważ z góry zakładają, że nie poradzą sobie z nimi. W konsekwencji biernie poddają się biegowi zdarzeń. Odczuwany brak wyjścia z sytuacji sprawia, że oczekują od innych rozwiązania trudnych kwestii, niekiedy nawet domagają się tego.

Wszystkie towarzyszące dysforii dolegliwości w znacznym stopniu rzutują na jakość życia, relacje społeczne i utrudniają normalne funkcjonowanie. Z powodu pesymizmu i życiowej bierności ludzie z obniżonym nastrojem nie rozwijają się, stoją w miejscu, porzucają realizację celów, zamykają się w swoim świecie, odsuwają od siebie ludzi. Cierpiący na zaburzenie dysforyczne należą do grupy podwyższonego ryzyka rozwoju depresji.

Zobaczcie, jakie są pierwsze objawy depresji:

Na czym polega leczenie dysforii?

Leczenie dysforii podyktowane jest w dużej mierze podłożem jej powstania. W przypadku, gdy stanowi efekt spowodowanej złym wychowaniem życiowej niezaradności i bezradności, leczenie opiera się przede wszystkim na psychoterapii. Z kolei, kiedy dysforia jest wynikiem choroby lub zaburzenia psychicznego, oprócz sesji z psychiatrą konieczna bywa farmakoterapia z użyciem leków uspokajających lub przeciwdepresyjnych.

Przedmiesiączkowe zaburzenie dysforyczne

Przedmiesiączkowe zaburzenie dysforyczne (z ang. premenstrual dysphoric disorder, PMDD) to forma zespołu napięcia przedmiesiączkowego, która przejawia się bardziej uporczywymi i silniejszymi dolegliwościami. Nie poznano dokładnie przyczyn powstania tego stanu. Badacze wskazują jednak, że czynnikiem predysponującym może być nadwrażliwość na wahania stężeń hormonów płciowych. Z przypadłością tą zmaga się 2–6% kobiet w wieku reprodukcyjnym.

Czym jest dysforia płciowa?

Dysforia płciowa (z ang. gender dysphoria, GD) uwidacznia się w zaburzeniach tożsamości płciowej (z ang. gender identity disorder, GID), czyli rozbieżnościach między płcią anatomiczną a psychiczną. Rozumie się ją jako uporczywy dyskomfort, dystres w związku z różnicami między płcią doświadczaną i wyrażaną a przypisaną. Źródłem cierpień wynikających z posiadania ciała niezgodnego z identyfikacją psychiczną np. przez dziewczynkę, która czuje się chłopcem i pragnie zachowywać się po męsku, jest przede wszystkim brak społecznej akceptacji dla nietypowych zachowań. Dysforia płciowa zdiagnozowana może być razem z towarzyszącym zaburzeniem rozwoju płciowego lub bez niego.

Czym jest dysforia postkoitalna?

Dysforia postkoitalna (z ang. post-coital dysphoria, PCD) to stan pojawiający się po stosunku seksualnym, który objawiać się może niewyjaśnionym smutkiem, płaczliwością, drażliwością, uczuciem niepokoju, strachem, poczuciem zagubienia. Nieuzasadnione złe samopoczucie po seksie mija przeważnie samoistnie po 2 godzinach od współżycia. Przypadłość do niedawna badana była wyłącznie w odniesieniu do kobiet, lecz w ostatnich latach specjaliści zaczęli analizować jej występowanie również w populacji mężczyzn. Przyczyny powstania zaburzenia nie zostały jak dotąd do końca poznane. Specjaliści uważają, że mogą mieć związek z przeszłością naznaczoną przemocą na tle seksualnym lub dysfunkcjami seksualnymi.

Bibliografia:

1. M. Puszyk, D. Czajeczny, Dysforia/rozbieżność płciowa u dzieci – kontrowersje diagnostyczne i terapeutyczne, [w:] „Advances in Psychiatry and Neurology”, 2017, 26(2), s. 96–108.

2. M. Olajossy, A. Gerhant, Zespół napięcia przedmiesiączkowego i przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne – problem z pogranicza psychiatrii i ginekologii, [w:] „Current Problems of Psychiatry”, 2011, 12(2), s. 163–170.

3. W. Krawczyk, E. Rudnicka-Drożak, Zespół napięcia przedmiesiączkowego, [w:] „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu”, 2011, 17(3), s. 145–147.