Najczęściej rozpoznawanymi postaciami błonicy są dyfteryt (błonica gardła) i dławiec (błonica krtani). Typowe objawy choroby stanowią osłabienie, ból gardła, złe samopoczucie, powiększone węzły chłonne oraz słodko-gnilny i mdły zapach jamy ustnej. Przeciwko błonicy stosuje się szczepienia ochronne. DTP (przeciwko błonicy – D, tężcowi – T, krztuścowi – P) to szczepionka skojarzona (3w1) znana także pod nazwą Di-Te-Per.

Co to jest błonica?

Błonica to groźna choroba zakaźna wywoływana przez bakterie maczugowca błonicy – Corynebacterium diphtheriae. Najczęściej występuje u dzieci. Przenosi się głównie drogą kropelkową, znacznie rzadziej przez kontakt bezpośredni z osobą chorą. Osoby chore i nosiciele zarażają przez 4 tygodnie. Okres wylęgania bakterii wynosi 2–6 dni. Jednokrotne przechorowanie pozostawia odporność do końca życia. Bakteria może uszkodzić wiele narządów wewnętrznych, np. nerki, serce, nadnercza, wątrobę czy ośrodkowy układ nerwowy.

Postacie błonicy

Choroba przybiera następujące postaci:

• błonica krtani – choroba rozwija się najczęściej w pierwszych latach życia; znana tez pod nazwą dławiec i krup; w przebiegu choroby zauważa się zwężenie szpary głośni, szczekający kaszel, obrzęk i nalot na strunach głosowych, nasilającą duszność, chrypkę i bezgłos; choroba może doprowadzi do uduszenia;
  
• błonica gardła – najczęstsza postać błonicy, znana też pod nazwą dyfteryt; chorobie towarzyszą: gorączka, bladość twarzy, ból gardła utrudniający połykanie, nalot w gardle, mowa kluskowata, przekrwienia wokół nalotów, obrzmienie węzłów chłonnych, szczególny wygląd szyi (szyja prokonsula, Nerona czy cesarza), szybkie tętno, cięższe porażenie mięśni, zaburzenia pracy serca i zmiany martwiczo-zapalne mięśnia sercowego;
  
• błonica ucha, skóry oskrzeli, oczu, narządów płciowych, pępka – najrzadsze postacie choroby (85–95% wszystkich przypadków choroby to błonica jamy ustnej i gardła);
  
• błonica nosa – najlżejsza postać choroby; typowe objawy to: zmiany błony śluzowej nosa, wycieki śluzowo-ropno-krwiste, nadżerki na nozdrzach i wardze górnej.
  

Szczepionka na błonicę

W Polsce wprowadzono obligatoryjne szczepienia ochronne przeciwko błonicy. Obowiązkiem ich wykonania objęte są dzieci i młodzież do 19 roku życia oraz osoby narażone w sposób szczególny na zakażenie. Pełen cykl szczepień obejmuje 4 dawki podstawowe i 3 przypominające. Finansowane są one ze środków publicznych w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Szczepionkę wstrzykuje się podskórnie lub domięśniowo w przednio-boczną powierzchnię uda. Nigdy nie może być podawana donaczyniowo.

Zobacz także: Czym jest szczepionka 5w1? Zalety, cena i skutki uboczne skojarzenia DTPa + IPV + Hib

Podczas pierwszego roku życia dziecko otrzymuje 3 pierwsze dawki szczepionki błonica tężec krztusiec, a w drugim roku życia ostatnią dawkę podstawowego cyklu. Schemat ten prezentuje się następująco:

• pierwsza dawka w 2 miesiącu życia (7–8 tydzień po narodzeniu),
  
• druga dawka w 3–4 miesiącu życia (po upływie 6–8 tygodni od poprzedniego szczepienia),
  
• trzecia dawka w 5–6 miesiącu życia (po upływie 6–8 tygodni od poprzedniego szczepienia), czwarta dawka w 16–18 miesiącu życia.
  

Szczepienia przypominające odbywają się z wykorzystaniem szczepionki DTaP (zawierającej bezkomórkowy komponent krztuśca). Cykl ten wygląda następująco:

• pierwsza dawka w 6 roku życia,
  
• druga dawka podczas 14 roku życia,
  
• trzecia dawka podczas 19 roku życia lub ostatniego roku nauki szkolnej.
  

Jeśli występują przeciwwskazania do przyjęcia szczepionek poliwalentnych, zastosowanie mają szczepienia monowalentne dla dzieci (D) i dorosłych (d). Dwuwalentne przeznaczone są dla dzieci do 7 roku życia z przeciwwskazaniami do iniekcji szczepionką przeciwko krztuścowi (DT) i dla dorosłych (dT).

Skutki uboczne szczepienia błonica tężec krztusiec

Szczepienie błonica tężec krztusiec może mieć skutki uboczne. Wśród nich wymienia się:

• powiększenie i bolesność węzłów chłonnych,
  
• senność,
  
• reakcję alergiczną w postaci pokrzywki, wysypki (plamistej, grudkowej, plamisto-grudkowej), obrzęku, wstrząsu anafilaktycznego,
  
• niedowład wiotki kończyny górnej, ograniczenie ruchomości i bolesność ręki,
  
• zmniejszenie lub utratę apetytu, wymioty, biegunkę,
  
• zaburzenia neurologiczne,
  
• drżenia,
  
• ciągły płacz lub krzyk o wysokich tonach trwający 3 godziny lub dłużej,
  
• zwiększoną drażliwość i niepokój, przeczulicę,
  
• zmniejszoną wrażliwość na bodźce,
  
• zwiotczenie mięśni,
  
• drgawki przebiegające z gorączką, szczękościskiem, prężeniem,
  
• epizod hipotensyjno-hiporeaktywny (obniżenie ciśnienia, zwiotczenie mięśni, zmniejszona wrażliwość na bodźce, senność, bladość, sinica) mogący przebiegać z zaburzeniami oddychania i zaburzeniami lub utratą świadomości,
  
• bezdech u bardzo niedojrzałych wcześniaków, zaburzenia oddychania, nieżyt górnych dróg oddechowych, kaszel, zapalenie oskrzeli,
  
• gorączkę.
  

Zobacz także: Obawy związane ze szczepieniem dziecka

Błonica leczenie

Proces leczenia choroby jest długotrwały. W pierwszej kolejności ma miejsce podanie surowicy, której dawka determinowana jest zaawansowaniem choroby. Surowica przeciwbłonicza zawiera antytoksynę błoniczą. U chorego stosuje się antybiotykoterapię. Zaleca się zażywanie erytromycyny, penicyliny, metronidazolu. Pozytywne efekty przynosi suplementacja witaminy C, kompleksu witamin B i kokarboksylazy. W przypadku podejrzenia uduszenia konieczna jest intubacja, a niekiedy tracheotomia w celu udrożniania dróg oddechowych.

Bibliografia:

1. Gładykowska-Rzeczycka J.J., Zdrowie – choroby nie tylko w pradziejach, „FOLIA PRAEHISTORICA POSNANIENSIA”, 2009, XV, s. 37–74.

2. Dziubek Z., Choroby zakaźne i pasożytnicze, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2003.

3. Zasada A.A., Występowanie i chorobotwórczość dla człowieka potencjalnie toksynotwórczych maczugowców Corynebacterium Diphtheriae, Corynebacterium Ulcerans i Corynebacterium Pseudotuberculos, „Postępy Mikrobiologii”, 2013, 52(2), s. 201–209.