Biegunka podróżnych to przypadłość dotykająca rocznie od 30% do 70% osób podróżujących za granicę, a zwłaszcza do obszarów strefy tropikalnej i subtropikalnej. O biegunce podróżnych mówi się, gdy wydalone zostały w ciągu doby co najmniej 3 nieuformowane stolce. Ciężkie przypadki choroby wymagają niekiedy hospitalizacji. Ważny element terapii stanowi przyjmowanie dużej ilości płynów, żeby zmniejszyć ryzyko ewentualnego odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych.

Co to jest biegunka podróżnych?

Biegunka podróżnych (z łac. diarrhoea viatorum) to zespół objawów podczas trwania ostrego zakażenia układu pokarmowego, występujący podczas podróży. Stwierdza się go najczęściej u podróżujących do krajów o niższym standardzie sanitarno-higienicznym, położonych w Afryce, Ameryce Łacińskiej, Azji Południowej, na Bliskim Wschodzie. Droga zakażenia jest fekalno-oralna, czyli doustna przez skażoną patogenami wodę, pokarm lub przez brudne ręce. Za zdecydowaną większość przypadków choroby odpowiadają bakterie, z czego około 80% stanowi enterotoksyczny szczep Escherichia coli (ETEC). Zdecydowanie rzadziej patogenem są wirusy lub pierwotniaki.

W większości przypadków biegunka podczas podróży ma łagodny i samoograniczający się charakter. Znacznie ciężej przechodzą ją dzieci, kobiety w ciąży, osoby starsze, zmagające się ze schorzeniami układu odpornościowego i krążenia, chorobami neurologicznymi, nowotworowymi, zaburzeniem pracy nerek i cukrzycą. Ponadto narażeni na nią są: pacjenci przyjmujący przewlekle leki zmniejszające wydzielanie żołądkowe, niepełnosprawni ruchowo i osoby, które wcześniej przebyły biegunkę podróżnych.

Objawy biegunki podróżnych

Objawy biegunki podróżnych pojawiają się nagle i w 90% przypadków w ciągu 2–3 dni po przybyciu do celu podróży. Biegunka ma charakter wodnisty (rzadziej krwisty) i może powodować odwodnienie. W ciężkich przypadkach chorzy mają też ból brzucha, wzdęcia, nudności, wymioty, podwyższoną temperaturę ciała, brak apetytu, ból głowy, dreszcze i są osłabieni.

W jaki sposób zapobiegać biegunce podróżnych? Dowiesz się z filmu: 

Głównym środkiem zapobiegawczym biegunce podróżnych jest dbanie o higienę i częste mycie rąk, w tym obowiązkowo przed jedzeniem i przygotowywaniem posiłków. W profilaktyce ważną rolę odgrywa unikanie spożywania pokarmów oraz wody z nieznanego źródła (targi, handlarze uliczni, kostki lodu w napojach) i sosów przechowywanych w temperaturze pokojowej. Nie wolno spożywać nieumytych i nieobranych ze skórki owoców, surowych warzyw, napojów z lodem. Najlepiej pić wodę butelkowaną oraz przyjmować gorące potrawy i napoje (kawa, herbata). Szczegółowe zalecenia dotyczące higieny żywienia w podróży znajdują się na stronie internetowej Głównego Inspektora Sanitarnego.

Nie zaleca się rutynowego stosowania chemoprewencji przed wyjazdem w rejony o zwiększonym ryzyku zachorowania na biegunkę podróżnych. Duże znaczenie w zapobieganiu biegunki podróżnych mają probiotyki, a zwłaszcza Lactobacillus GG czy Saccharomyces boulardii. Należy rozpocząć ich przyjmowanie na kilka dni przed wyjazdem i kontynuować przez czas pobytu w rejonie ryzyka zachorowania. Probiotyki są bezpieczne i mogą być stosowane nawet u niemowląt oraz kobiet w ciąży. Dostarczane są najczęściej w formie gotowych preparatów. Probiotyki odbudowują mikroflorę jelitową i nie dopuszczają do zagnieżdżenia się drobnoustrojów chorobotwórczych. Udowodniono też korzystny wpływ probiotyków na układ odpornościowy.

Biegunka podróżnych – dieta w terapii

W leczeniu biegunki podróżnych w sposób szczególny kładzie się nacisk na nawadnianie organizmu, aby zapobiec odwodnieniu i zaburzeniom elektrolitowym. Zalecanym przez Światową Organizację Zdrowia doustnym płynem nawadniającym stosowanym przy ciężkim przebiegu choroby jest WHOORS. Dodatkowo podczas ostrej biegunki wskazana jest jednodniowa głodówka. Następnie chorzy powinni realizować lekkostrawną dietę, która opiera się na gotowanym ryżu, kaszach, kleikach. Należy unikać potraw ciężkostrawnych i smażonych. Po poprawie konsystencji stolców można powrócić do normalnego jadłospisu.

Biegunka podróżnych – leki

Choroba jest samoograniczająca się, lecz można rozważyć empiryczną terapię przeciwdrobnoustrojową. Zmagającym się z biegunką podróżnych podaje się leki zmniejszające perystaltykę jelit, przy czym badacze podkreślają nieskuteczność leków z grupy antycholinergików, hydroksychinoliny, cholestyraminy, kaoliny, pektyny, węgla aktywowanego.

W leczeniu biegunki podróżnych oraz zapobieganiu jej świetnie sprawdzi się także Enterol:

Loperamid jest jednym z najczęściej stosowanych leków na biegunkę podróżnych, który dostępnych jest bez recepty. To syntetyczny lek opioidowy, który został zatwierdzony przez amerykańską Agencję Żywności i Leków (z ang. Food and Drug Administration, FDA) do stosowania u dorosłych i dzieci w wieku powyżej 2 lat. Lek jest ogólnie dobrze tolerowany, ale czasem może powodować zaparcia, wzdęcia i uczucie dyskomfortu w brzuchu.

W przebiegu biegunki podróżnych antybiotyk podaje się przeważnie osobom, u których istnieje ryzyko ciężkiego przebiegu choroby. Wówczas stosuje się przede wszystkim fluorochinolony (doustnie ciprofloksacynę, norfloksacynę czy ofloksacynę) bądź rifaksyminę. Rifaksymina jest skuteczna zwłaszcza wobec bakterii ETEC i EAEC. Antybiotyki powinno się podawać przez 3 dni. Wyjątkowo przy biegunkach u osób podróżujących do Azji lekiem pierwszego wyboru jest azytromycyna w jednorazowej dawce. W przypadku oporności na podjęte sposoby leczenia czy przy znacznym odwodnieniu organizmu wskazane jest leczenie szpitalne.

Bibliografia:

1. Chlabicz S., Antybiotyki dla osób podróżujących, „Forum Medycyny Rodzinnej”, 2008, 2(3), s. 229–233.

2. Mach T., Biegunka podróżnych, „Gastroenterologia Kliniczna”, 2011, 3(3), s. 121–126.

3. Mach T., Choroby infekcyjne i pasożytnicze przewodu pokarmowego, W: Szczeklik A. (red.), Choroby wewnętrzne. Stan wiedzy na rok 2010, Kraków, Medycyna Praktyczna, 2010, s. 898–917.

4. Kimszal E., Van Damme-Ostapowicz K., Biegunka podróżnych, „Pielęgniarstwo Polskie”, 2016, 2(60), s. 231-235.