Aseptyka jest szczególnie ważna w działaniach chirurgicznych. Wyjaławianie ubrań, obuwia, a także wyposażenia sali operacyjnej (np. filtry HEPA) to zespół czynności umożliwiających pozbycie się drobnoustrojów. Warto podkreślić, że aseptyka znajduje zastosowanie nie tylko podczas zabiegów operacyjnych bądź czynności stomatologicznych, ale również podczas produkcji żywności. Dzięki temu jedzenie nie psuje się i nie stanowi zagrożenia dla osób je spożywających.

Aseptyka – co to jest?

Aseptyka to pojęcie określające stan wyjałowienia i metody, które nie dopuszczają do zakażenia. Działania aseptyczne umożliwiają zabijanie i unieszkodliwianie bakterii, wirusów i grzybów, które mogłyby wywołać poważne zagrożenie dla zdrowia i życia. Drobnoustroje znajdujące się w przestrzeni i na przedmiotach wielokrotnie stanowią źródło zakażenia. Zasady aseptyki stosowane są np. podczas zabiegów operacyjnych, działań stomatologa lub produkcji pożywienia. Istnieje cały szereg metod, a przede wszystkim zasad higieny, które umożliwiają uniknięcie zakażenia.

Zobacz także: Co to jest antyseptyka? Na czym polega i co ją odróżnia od aseptyki?

Aseptyka – historia

Działania aseptyczne miały swój początek w XIX w. Ponieważ w tamtych czasach nie wiedziano jeszcze, co to jest aseptyka, aż 75% zabiegów operacyjnych kończyło się zgonem. Wynikało to z faktu, że chirurdzy nie operowali wtedy w rękawiczkach, nie dbali o dezynfekcję narzędzi, a ręce myli tylko po zabiegu, a przed nim nie. Ponadto warunki panujące w sali zabiegowej pozostawiały wiele do życzenia, ponieważ nie posiadały one urządzeń sanitarnych, wentylacji, oświetlenia ani ogrzewania. Chirurdzy operowali osoby chore w ich pokojach, na łóżkach, które zajmowały – nie było jeszcze specjalnie przeznaczonych do operacji, sterylnych miejsc. Dlatego też tak wysoki odsetek zgonów nie jest niczym dziwnym – na oddziałach występowała zgorzel gazowa, co w konsekwencji dawało zakażenia ogólne ze skutkiem śmiertelnym. 

Sytuacja uległa zmianie za sprawą lekarza Ignacego Filipa Semmelweisa, który zauważył, że studenci i lekarze mający zajęcia w prosektorium przenoszą jad trupi na osoby przebywające na oddziale, w wyniku czego dochodziło do śmierci co drugiej kobiety po porodzie. Jako pierwszy wprowadził zasady higieny polegające na myciu rąk w wodzie chlorowanej. Dzięki temu liczba zgonów na oddziale spadła diametralnie. Dopiero w 1867 r. rozpoczęła się nowa era walki z zakażeniami – chirurg Józef Lister wprowadził pojęcie antyseptyki i zaczęto leczyć zakażenia przyranne poprzez opatrunki nasączone w kwasie karbolowym. Jednak ojcem działań antyseptycznych jest Ludwik Pasteur, który odkrył bakterie rakotwórcze, a także udowodnił, że wysoka temperatura i para wodna zabijają bakterie i działają wyjaławiająco. W ten sposób rozpoczął się etap aseptyki, nazywanej również antyseptyką fizjologiczną.

Przed czym chroni aseptyka? Jakie są źródła zakażenia?

Działania aseptyczne są konieczne, gdyż drobnoustroje mogą wywoływać nie tylko zakażenia, ale również prowadzić do śmierci. Bakterie wirusy i groźne grzyby są wszędzie. Rozprzestrzeniają się poprzez osoby chore, które mają infekcje, a także poprzez nosicieli. Do zakażeń najczęściej dochodzi drogą kropelkową, kontaktową lub wszczepienną. Jeśli nie zostaną podjęte działania antyseptyczne bądź wcześniej nie zostanie wdrożona aseptyka, to zarówno personel medyczny, jak i niewysterylizowany sprzęt lub leki, a także zanieczyszczone przedmioty codziennego użytku będą rozprzestrzeniać zakażenie.

Aseptyka i działania aseptyczne

Istnieje wiele działań, które sprawią, że przestrzeń i znajdujące się w niej przedmioty będą wolne od bakterii, wyjałowione. Przede wszystkim bardzo istotna jest izolacja osób chorych. Ważne jest odosobnienie tych, którzy są nosicielami drobnoustrojów typu gronkowce. Kluczowe jest również odpowiednie zabezpieczenie materiałów, które mają kontakt z osobami zakażonymi. Należy brać pod uwagę nie tylko opatrunki, ale także pościel, materace czy bieliznę, z których korzystają. 

Zobacz także: Zakażenie gronkowcem złocistym – jakie są objawy i jak je leczyć?

Dobrym sposobem jest także zastępowanie przedmiotów takimi, które można wyjaławiać, np. wykorzystywanie poduszek z pianki poliuretanowej. Działania aseptyczne należy także wdrożyć na salach zabiegowych i tam dbać o używanie specjalnej odzieży (obuwie, fartuch, rękawiczki, czepki), a także o stosowanie zasad higieny. Aby uniknąć zakażeń, należy używać w tych pomieszczeniach filtrów powietrza i nawiewów HEPA. Dodatkowo trzeba zwracać uwagę na poruszanie się zawsze twarzą do pola operacyjnego, a także odpowiednio je chronić.

Bibliografia:

http://biblioteka.pmwsz.opole.pl/download/attachment/9258/puls-uczelni-nr-42013.pdf