Artrodeza jest operacją, którą najczęściej wykonuje się w obrębie stawu skokowego. Celem jest zniesienie bólu oraz przywrócenie możliwości obciążania kończyny i chodzenia. Zabieg może być wykonany różnymi metodami.

Artrodeza – cel wykonania zabiegu

Celem zabiegu jest uzyskanie trwałego unieruchomienia i – w optymalnych warunkach – zrostu kości lub ich odłamów. Operację wykonuje się, jeśli zmiany mają znaczny stopień zaawansowania, uniemożliwiają wykorzystanie fizjologicznej funkcji stawu, są nieodwracalne i powodują znaczące, uciążliwe dolegliwości bólowe albo nawracanie stanów zapalnych.

Niektóre patologiczne zmiany w obrębie stawu mogą być możliwe do wyleczenia, jednak u konkretnego pacjenta wymagałyby długotrwałej, skomplikowanej terapii. W takim przypadku pod uwagę bierze się kwestię, czy związane z nią uciążliwości oraz możliwe powikłania nie będą bardziej szkodliwe dla komfortu życia chorego niż trwałe zniesienie ruchomości stawu.

Metody wykonania artrodezy

Większość metod wykonania artrodezy wiąże się z koniecznością wykonania zabiegu chirurgicznego, ale niekiedy (na przykład, gdy stan ogólny chorego nie pozwala na znieczulenie chorego lub poddanie go operacji) można zastosować metodę zachowawczą. Polega ona na długotrwałym unieruchomieniu stawu opatrunkiem zewnętrznym, np. gipsowym. Po pewnym czasie w obrębie zablokowanego w ten sposób stawu dochodzi do zrostu kości.

Podobny efekt uzyskuje się po zastosowaniu stabilizacji zewnętrznej. Zabieg ten obejmuje wprowadzenie do kości drutów, które następnie są mocowane w specjalnym rusztowaniu otaczającym staw. Unieruchamia ono i lekko dociska powierzchnie stawowe. Metoda ta również wymaga długotrwałego utrzymywania stabilizacji i oczekiwania na pojawienie się kostniny zespalającej tkanki.

Najczęściej stosowaną metodą artrodezy jest stabilizacja wewnętrzna. Kości zespala się bezpośrednio przy pomocy śrub, drutów, prętów albo płytek. Efekt jest uzyskiwany niemal natychmiast, a po wygojeniu rany chory może bardzo szybko zacząć obciążać staw. Odmianą tego zabiegu jest wszczepienie fragmentu kości z innej lokalizacji, który po wrośnięciu bezpośrednio blokuje możliwość wykonania ruchu w stawie.

Dzięki postępowi techniki operacyjnej niektóre zabiegi mogą być przeprowadzone przy pomocy artroskopu – urządzenia, które umożliwia dotarcie do wnętrza stawu przez niewielkie nacięcia i wykonywanie najważniejszych czynności pod kontrolą obrazu uzyskanego z kamery znajdującej się w końcówce roboczej. Metoda ta pozwala na przyspieszenie gojenia, zmniejszenie obciążenia tkanek oraz ograniczenie liczby i zakresu powikłań.

Zastosowanie konkretnego sposobu leczenia wymaga dokładnej oceny stanu chorego i możliwości technicznych, dlatego wybór odpowiedniej techniki operacyjnej jest zawsze podejmowany indywidualnie.

Jak zbudowany jest układ kostny? Dowiesz się tego z filmu:

Przyczyny wykonywania artrodezy

Artrodeza stawu jest metodą stosowaną w wielu schorzeniach narządu ruchu. Najczęstsze z nich to:

• zaawansowane zmiany zwyrodnieniowe ograniczające ruchomość i powodujące uciążliwy ból,

• stany pourazowe, w których nie ma możliwości odtworzenia prawidłowego połączenia kości,

• nadmierna, niebezpieczna ruchomość (niestabilność) stawu,

• brak zrostu odłamów kostnych,

• wytworzenie stawu rzekomego,

• zaawansowana osteoporoza, która jest przyczyną licznych mikrozłamań – jeżeli przebieg choroby i stan miejscowy nie pozwalają na rekonstrukcję prawidłowych struktur.

W obrębie jakich stawów wykonuje się artrodezę?

Artrodezę wykonuje się najczęściej w obrębie stawu skokowego. Unieruchomienie może też likwidować dolegliwości dotyczące niektórych odcinków kręgosłupa (takie jak bóle korzeniowe), a nawet zapobiegać uszkodzeniom rdzenia w przypadku ewentualnej przepukliny jądra miażdżystego. Wskazaniami są wtedy np. poważne zmiany zwyrodnieniowe, złamania kompresyjne trzonów kręgów czy zaawansowana osteoporoza.

Jeśli proces zapalny, nowotworowy albo uraz sportowy, komunikacyjny lub związany z pracą znacznie deformuje inny staw – np. nadgarstkowy, kolanowy czy łokciowy – również można wykonać jego artrodezę. Zabiegi te jednak stosowane są relatywnie rzadko.

Artrodeza stawu skokowego

Operacyjne usztywnienie stawu skokowego jest metodą, która pozwala na usunięcie bólu i poprawę statyki ciała oraz dynamiki chodu. W zależności od przyczyny schorzenia wykonuje się artrodezę stawu skokowego górnego, dolnego albo obu.

W niektórych stanach (takich jak stopa końsko-szpotawa, powikłania reumatoidalnego zapalenia stawów) wykonuje się też potrójną artrodezę stępu, obejmującą trzy połączenia kości: piętowej, skokowej, sześciennej i łódkowatej. W obrębie stopy można też dokonać artrodezy palucha – jeśli wskutek jego koślawości pojawia się znaczna deformacja i silny, nawracający ból.

Rehabilitacja po artrodezie stawu skokowego jest dostosowywana indywidualnie do stanu chorego i techniki wykonanej operacji. Celem jest przywrócenie choremu zdolności poruszania się o własnych siłach: wzmocnienie odpowiednich partii mięśni i nauczenie prawidłowej techniki chodzenia w warunkach usztywnienia stawu.

Bibliografia:

1. S. Dragan, Osteoarthrosis stawu skokowego – przegląd współczesnych metod leczenia, [w:] Polska Ortopedia i Traumatologia – Międzynarodowy Portal Medyczny, http://poitr.pl/attachments/article/287/osteorthrosis_stawu_skokowego.pdf, [dostęp 06 kwietnia 2019].

2. A. Nowakowski, T. Mazurek, Ortopedia i traumatologia, Poznań 2017.