Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (ang. European Food Safety Authority, EFSA) i Komisja Weterynaryjna Unii Europejskiej donoszą, że od 2014 roku w Polsce i pobliskich państwach, jak Estonia, Łotwa, Litwa, Rosja, Ukraina, Białoruś czy Mołdawia, odnotowuje się przypadki ASF. Afrykański pomór świń szerzy się stosunkowo powoli, gdyż 1–2 km miesięcznie. Choroba ma ogromne konsekwencje ekonomiczne, ponieważ kraje nią dotknięte tracą na eksporcie świń i wieprzowiny.
Co to jest afrykański pomór świń?
Afrykański pomór świń (ang. African swine fever, ASF) to wywołana przez wirusa należącego do rodziny Asfarviridae choroba świń o charakterze posocznicowym, która odnosi się również do dzików i guźdzców. Wirus ASF jest dużym i złożonym wirusem zawierającym dwuniciowy DNA. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą pokarmową, ale także przez drogi oddechowe i uszkodzoną skórę. Jego źródłem są chore domowe i dzikie świnie. W zmarłym na ASF zwierzęciu wirus jest aktywny i zachowuje możliwość zarażania do 4 miesięcy.
Zobacz film o tym, co powoduje wysokie spożycie czerwonego mięsa:
Objawy afrykańskiego pomoru świń
ASF może przebiegać ostro lub przewlekle. Pierwsze dolegliwości zauważa się dopiero po 6–10 dniach od zakażenia wirusem. Najpierw rozwija się gorączka, a po kilku dniach silna wybroczynowość. Sinica jest typowym objawem afrykańskiego pomoru świń. Pojawiają się małe (nieprzekraczające 3 mm), czerwone, brązowe albo fioletowe plamki, które wywołane są wynaczynieniem krwi z naczyń włosowatych (cienkościenne naczynia krwionośne znane też jako włośniczki) do skóry i błony śluzowej. Wybroczyny występują zazwyczaj w grupach, a ich najczęstszą lokalizacją są okolice uszu, brzuch i boki ciała. Następnie u zwierząt rozwijają się: duszność, apatia, brak apetytu, biegunka z krwią i wymioty, a z nosa wycieka pienista i krwista wydzielina.
Występowanie afrykańskiego pomoru świń
Afrykański pomór świń występuje głównie w Afryce. Chorobę opisano po raz pierwszy w 1921 roku w Kenii. Pierwsze przypadki ASF w Europie pojawiły się w Portugalii w 1957 roku. Następnie ogniska choroby stwierdzono w Hiszpanii, Francji, we Włoszech, na Malcie, w Belgii i Holandii. Pojawiające się w ostatnich latach ponowne zachorowania na afrykański pomór świń zostały spowodowane zawleczeniem w 2007 roku wirusa ASF z Afryki do Gruzji, który następnie rozprzestrzenił się na inne państwa europejskie. Afrykański pomór świń stwierdzono w Polsce, Estonii, Łotwie, Litwie, Rosji, Ukrainie, Białorusi i Mołdawii.
Pierwszy przypadek choroby w Polsce miał miejsce 14 lutego 2014 roku w położonej w gminie Szudziałowo wsi Grzybowszczyzna (około 800 m od granicy z Białorusią). Do końca 2017 roku w Polsce odnotowano około 38 ognisk afrykańskiego pomoru świń u świń domowych. Większość z nich dotyczyła terenów położonych we wschodniej części województwa podlaskiego, a także lubelskiego i mazowieckiego. Przeprowadzone przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności analizy epidemiologiczne potwierdziły 362 przypadków ASF u dzików, przy czym zauważono dwa szczyty liczby ich padnięć. Pierwszy ma miejsce zimą, kiedy rośnie odsetek odstrzelonych dzików, a zabite chore zwierzęta zanieczyszczają zawierającą wirusa ASF krwią środowisko, przez co dochodzi do zakażeń kolejnych dzików. Kolejny szczyt pojawia się latem i jest związany z behawiorem dzików i wzrostem populacji przez zimową aktywność rozrodczą.
Afrykański pomór świń a człowiek
Badacze donoszą, że wirus ASF nie jest chorobotwórczy dla ludzi. W związku z tym afrykański pomór świń nie stwarza zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka.
Afrykański pomór świń – zwalczanie
Afrykański pomór świń jest trudny do zwalczenia. Odpowiedzialny za niego wirus jest dość odporny na działanie wysokiej temperatury (ginie po 45 minutach w temperaturze 55°C, a w temperaturze 60°C po 20–30 minutach), wędzenie, wysychanie, procesy gnilne, a nawet potrafi przetrwać do pół roku w mrożonym mięsie. Na ASF nie ma lekarstwa czy szczepionki, która zapewne nie zostanie wynaleziona w ciągu najbliższych kilku lat. Główną przeszkodą w jej opracowaniu jest brak wytwarzania w zakażonym organizmie efektywnych przeciwciał neutralizujących, które pozwoliłyby na eliminację wirusa z ustroju. Próby stworzenia szczepionki podejmują ośrodki badawcze z Hiszpanii, Stanach Zjednoczonych czy Rosji. Prace nad szczepionką prowadzi także Państwowy Instytut Weterynaryjny w Puławach.
Bardzo ważną rolę w szybkim wykryciu i zwalczaniu ognisk ASF odgrywa reakcja hodowców i lekarzy weterynarii opiekujących się stadem świń. Podejrzenie ASF należy zgłosić do właściwego powiatowego lekarza weterynarii. Z chorobą walczy się administracyjnie przez wybicie chorych zwierząt. Ich zwłoki zostają zniszczone. Zniszczeniu podlegają też wszelkie produkty pozyskane od świń, przedmioty i substancje, które mogły zostać skażone wirusem ASF. Gospodarstwo, w którym stwierdzono ASF podlega specjalnemu oczyszczaniu i dezynfekcji w celu unieszkodliwienia wirusa ASF. Wokół ogniska ASF wyznacza się obszar zapowietrzony o promieniu co najmniej 3 km i obszar zagrożony sięgający co najmniej 7 km poza obszar zapowietrzony, w których obowiązują odpowiednie nakazy, zakazy, ograniczenia i nadzór nad chowem świń. Dopiero po upływie 40 dni w gospodarstwie można ponownie umieszczać świnie, po wcześniejszym uzyskaniu pozwolenia od powiatowego lekarza weterynarii.
Bibliografia:
1. Pejsak Z., Truszczyński M., Afrykański pomór świń, Puławy, Wydawnictwo Państwowego Instytutu Weterynaryjnego, 2016.
2. Pejsak Z., Truszczyński M., Analizy epidemiologiczne afrykańskiego pomoru świń w krajach nadbałtyckich i w Polsce, „Życie Weterynaryjne”, 2017, 92(7), s. 486-488.
3. Markowska-Daniel I., Ziętek-Barszcz A., Bocian Ł., Kukier M., Pejsak Z., Ocena ryzyka przeniesienia afrykańskiego pomoru świń z Obwodu Kaliningradzkiego do Polski, „Życie Weterynaryjne”, 2011, 86(6), s. 427-431.