Schorzenia, które najczęściej dotykają przełyk mają związek z chorobą refluksową i nowotworami. U dorosłego człowieka przewód ten ma do 25 cm długości i przybiera kształt podłużnego tunelu, którym przemieszcza się treść pokarmowa.

Przełyk – budowa i funkcje tunelu transportującego pokarm

Przełyk składa się z trzech części: szyjnej, piersiowej i brzusznej. Rozpoczyna się na wysokości około 6 kręgu szyjnego, a kończy około 10–11 kręgu piersiowego. Posiada budowę warstwową, gdzie jedną z warstw tworzy błona mięśniowa, która przez napinanie i zwalnianie napięcia umożliwia przesuwanie pokarmu z gardła do żołądka, czyli ruchy perystaltyczne. Czynność tę ułatwia dodatkowo śluz wytwarzany przez ścianki przełyku, dzięki czemu staje się on wilgotny. Jest podzielony na odcinki trzema zwężeniami: górnym (miejsce przejścia gardła w przełyk), środkowym (na poziomie rozdwojenia tchawicy) oraz dolnym (który stanowi dolny zwieracz przełyku). To właśnie wada dolnego zwieracza przełyku może prowadzić do choroby refluksowej.

Choroby przełyku i ich objawy

Przełyk ma bardzo prostą budowę, ale mimo to narażony jest na wiele potencjalnych chorób. Najczęstszą z nich jest refluks, do którego dochodzi przez nieprawidłowe działanie zwieracza dolnego przełyku. Zbyt słabe skurcze powodują, że kwaśna treść pokarmowa wraca z żołądka do przełyku, podrażniając jego błonę. Może to doprowadzić do przewlekłego stanu zapalnego, a w konsekwencji do zwężenia przełyku. W zaostrzonych przypadkach refluks może prowadzić do choroby wrzodowej. Charakterystycznymi objawami refluksu są: uczucie cofania się pokarmu, pieczenie (zgaga) i ból odczuwany w klatce piersiowej. Jeżeli wystąpią przy tym zaburzenia połykania, ból odczuwany przy połykaniu pokarmów, utrata masy ciała i krwawienie z przełyku, konieczna jest natychmiastowa konsultacja z lekarzem i szczegółowa diagnostyka. Cierpiący na refluks mogą odczuwać też nietypowe objawy jak: suchy kaszel, chrypka, ból w klatce piersiowej lub uczucie ściśniętego gardła. Ryzyko pojawienia się choroby refluksowej przełyku wzrasta z wiekiem i występuje równie często u kobiet, jak i u mężczyzn.

Kolejną chorobą przełyku jest nowotwór, który niemal w 90% przypadków stanowi typ płaskonabłonkowy i niemal całkowicie związany jest z niezdrowym trybem życia. Dotyka głównie mężczyzn po 45 roku życia, a zwłaszcza palaczy i osób nadużywających alkoholu i często spożywających pikantne potrawy. Mogą do niego również prowadzić: utrzymujący się niedobór witamin, przewlekła i nieleczona choroba refluksowa, achalazja (zaburzenia połykania) i uchyłki (uwypuklenia ściany przełyku). Jest to nowotwór, który bardzo długo rozwija się bezobjawowo, przez co jego leczenie jest utrudnione i wiąże się z ryzykiem operacji usunięcia części przełyku.

Zobacz także: Rak przełyku - objawy, rozpoznanie i leczenie

Wadliwe skurcze dolnego zwieracza przełyku mogą prowadzić też do achalazji, czyli zaburzenia funkcji połykania. Ponieważ nie otwiera się on w trakcie połykania pokarmów, treść nie może dostać się do żołądka. W związku z tym cofa się i pojawiają się dolegliwości charakterystyczne dla choroby refluksowej.

Wraz z wiekiem zwiększa się ryzyko uchyłków przełyku, które również mogą prowadzić do jego zwężenia i trudności w transportowaniu pokarmu do żołądka. Inne schorzenia to:

• żylaki przełyku – są objawem przede wszystkim marskości wątroby i mogą prowadzić do zagrażających życiu krwotoków,
  
• zespół Mallory'ego-Weissa – pęknięcie błony śluzowej przełyku, do którego może dojść na skutek intensywnych wymiotów,
  
• przełyk Baretta – stan chorobowy charakteryzujący się zmianami w obrębie nabłonka przełyku, który w stanach przewlekłych może prowadzić do nowotworu przełyku; choroba najczęściej rozwija się bezobjawowo, a jeżeli objawy występują, często są mylnie interpretowane jako refluks.

Operacja przełyku

Niektóre choroby przełyku wymagają interwencji chirurgicznej. Wskazaniem do leczenia operacyjnego jest np. perforacja przełyku, czyli przerwanie jego ciągłości na skutek: gwałtownych i długotrwałych wymiotów, nowotworu, ale również oparzeń i mechanicznych uszkodzeń przełyku (np. w przypadku połknięcia ostrych przedmiotów). W niektórych przypadkach nowotworu wymagane jest usunięcie przełyku wraz z okolicznymi węzłami chłonnymi. Przeprowadza się wtedy równocześnie jego rekonstrukcję z jelita cienkiego, fragmentu okrężnicy lub przez podciągnięcie części żołądka.

Zobacz także: Przełyk - główne choroby i dolegliwości ze strony tego narządu

Zabiegi endoskopowe dają natomiast dobre efekty w leczeniu achalazji – proces polega na rozszerzeniu wpustu żołądka i wstrzyknięciu w ten obszar toksyny botulinowej (popularnie zwanej jadem kiełbasianym).